Het aantal zelfdodingen of suïcides in Vlaanderen is in de periode van 2000 tot en met 2018 met 26 procent gedaald. Daarmee haalt Vlaanderen de doelstelling om het aantal suïcides tussen 2000 en 2020 met 20 procent te verminderen. Dat blijkt uit een evaluatie van het tweede Vlaams Actieplan Suïcidepreventie. In het najaar wordt een nieuw actieplan voorgesteld.
Vlaanderen is binnen Europa al veel langer één van de trieste koplopers wat zelfdoding betreft. Vlaanderen telt drie zelfdodingen per dag en het Vlaamse suïcidecijfer ligt 1,5 keer hoger dan het EU-gemiddelde. Met het tweede Vlaams Actieplan Suïcidepreventie (VAS), gelanceerd in 2012, wilde voormalig minister van Welzijn Jo Vandeurzen daar iets aan doen. Aan dat plan, met daarin tal van nieuwe acties en preventiestrategieën, werd meteen een ambitieuze doelstelling gekoppeld: tegen 2020 20 procent minder suïcides dan in 2000.
Het was al langer duidelijk dat Vlaanderen op koers zat om de vooropgestelde doelstelling te halen. De meest recente volledige cijfers, die tot en met 2018, bevestigen dat ook. In 2018 lijken de cijfers wat te stagneren. Na een jarenlange daling van 20,2 doden door zelfdoding per 100.000 inwoners in 2000 naar 14,9 per 100.000 inwoners in 2017, bleef het cijfer in 2018 hangen op 14,9 en was er bij de mannen voor het eerst sinds lang opnieuw een lichte stijging van 22,2 naar 22,6 per 100.000 inwoners.
Maar globaal tonen de cijfers van 2000 tot en met 2018 wel een daling met 26 procent. De gezondheidsdoelstelling van -20 procent wordt dus gehaald. De daling is vrij gelijkend voor beide geslachten met een daling van 31 procent bij vrouwen en 26 procent bij mannen.
Er zijn wel duidelijke verschillen tussen een aantal leeftijdsgroepen. Zo wordt de doelstelling ruim gehaald in de categoriëen vrouwen tussen 30 en 44 jaar (-46 procent) en jonge mannen tussen 16 en 29 jaar (-41 procent). Maar in een aantal andere categorieën wordt de doelstelling niet gehaald. Dat is bijvoorbeeld zo in de leeftijdsgroep 45-49 jaar (respectievelijk -18 procent bij vrouwen en -11 procent bij mannen) en bij jonge vrouwen tussen 16 en 19 jaar (-16 procent).
Met de daling van 26 procent gaat Vlaanderen in tegen internationale trends. Verschillende landen halen hun vooropgestelde doelstellingen niet en daar stijgen de cijfers in plaats van te dalen. In Nederland zijn de suïcidecijfers tussen 2008 en 2017 bijvoorbeeld met 40 procent gestegen, in het Verenigd Koninkrijk zitten de cijfers op hun hoogste niveau sinds 2000 en ook in de Verenigde Staten is er sprake van een stijging van 38 procent tussen 2000 en 2018.
Prof. dr. Gwendolyn Portzky, directeur van het Vlaams Expertisecentrum voor Suïcidepreventie (VLESP), blikt daarom ook "positief" terug op het tweede actieplan. Maar Portzky wijst er wel op dat Vlaanderen nog steeds drie zelfdodingen en 27 suïcidepogingen per dag telt. "Dit betekent dat er blijvend sterk moet ingezet worden op de verdere preventie van suïcidaal gedrag en dat suïcidepreventie in Vlaanderen blijvend als prioritair moet worden beschouwd, zeker ook gezien de mogelijke impact van COVID-19", aldus Portzky.
Hier en daar zijn er ook specifieke uitdagingen. Zo is de werkvloer een "moeilijk bereikbare setting voor suïcidepreventie" en is het natuurlijk ook afwachten wat de precieze impact van de coronacrisis zal zijn.
Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke heeft het VLESP alvast de opdracht gegeven om een derde actieplan uit te werken. "Op 19 november dit jaar zal de Gezondheidsconferentie Suïcidepreventie plaatsvinden waar de nieuwe gezondheidsdoelstelling en het derde Vlaams Actieplan Suïcidepreventie zal worden voorgesteld", aldus Beke.
Wie met vragen zit over zelfdoding, kan terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 en op www.zelfmoord1813.be.
