Een spervuur van provocatieve uitspraken over artsen en hun rol in het zorgsysteem: zo kunnen we het gesprek met twee vintage socialisten, John Crombez (foto) en Eric Mortier, in Knack samenvatten. Thomas Gevaert (Kartel) neemt aanstoot aan wat hij omschrijft als “een hemeltergend interview”.

In hun boek ‘Hou België gezond’ fileren de voormalige Vooruit-voorzitter Crombez en ex-UZ Gent-topman Mortier het zorgsysteem. Ze stellen dat het medische beroep zich koestert in een vrijheidsideaal dat volgens hen niet langer houdbaar is binnen een collectief gefinancierd systeem. Maar het zijn vooral hun uitspraken in Knack die nazinderen.

“Arts is helemaal geen vrij beroep,” zet Mortier meteen de toon. “Het is uiteraard een beroep dat in vrijheid beoefend mag worden, maar het wordt gefinancierd met collectieve middelen. Daar heeft men zich voor te verantwoorden. Veel artsen zijn gebrainwasht door de vrije markt, terwijl onze zorg echt volgens andere principes werkt.”

Crombez voegt daaraan toe: “Artsen beseffen niet meer dat ze met belastinggeld werken. Ze willen én meer middelen én hun volledige vrijheid behouden. Dat gaat niet.” Volgens hem sturen geldstromen het zorgaanbod, niet de noden van de patiënt. Ingrepen die opbrengen, worden overvraagd, ook als ze medisch niet nodig zijn.

“Wat zijn we te veel aan het doen?”, vraagt Crombez. “De ingrepen waar ziekenhuizen het meeste aan verdienen. Zelfs als we vaststellen dat – ik geef maar een voorbeeld – er veel te snel operatief wordt ingegrepen aan de prostaat, is er geen manier om die ingrepen in te perken. We blijven gewoon verder doen.” Ook Mortier klaagt het gebrek aan controle aan: “Niemand vraagt zich af of al dat geld wel nuttig wordt besteed: we laten de artsen en ziekenhuizen maar doen.”

Overheidsdirectieven als oplossing

De oplossing ligt volgens hen in systemische hervormingen en duidelijke overheidsdirectieven, naar het voorbeeld van Japan. Daar bepaalt een onafhankelijke commissie welke behandelingen nog vergoed mogen worden en tegen welk tarief. “Zo gebeurt het in Japan,” zegt Crombez, “en dat land weet de kostenstijgingen goed onder controle te houden. In België ontbreekt zo’n regulator volledig.”

Over de artsenlonen is het probleem niet zozeer dat ze te hoog zijn, luidt het, maar dat het systeem verkeerde keuzes beloont. “Het probleem is niet dat artsen te veel verdienen,” zegt Crombez. “Het probleem is dat de incentives helemaal verkeerd zitten, waardoor ze niet altijd doen wat het beste is voor de gezondheid van de Belg.”

De ziekenfondsen blijven in hun analyse opvallend buiten schot. “De normale werkingskosten van een bedrijf of systeem zijn 10 procent,” zegt Crombez. “De ziekenfondsen doen het voor 3 procent van het budget, dus veel marge zit daar echt niet meer op.”

Tot slot hekelen beide auteurs de “sterke drukkingsgroepen” die hervorming tegenhouden: “Ze willen het systeem zo lang mogelijk behouden zoals het is. Ze denken: het zal mijn tijd nog wel duren. Als u goed weet op welk punt we vandaag staan met onze gezondheidszorg, is dat echt schandalig.”

“Politieke zorgbureaucraten”

Thomas Gevaert, voorzitter van het Kartel, neemt stevig aanstoot aan wat hij “een hemeltergend interview met twee politieke zorgbureaucraten” noemt. Volgens Gevaert is hun visie exemplarisch voor een dirigistische zorglogica, waarin artsen geviseerd worden en politieke bondgenoten buiten bereik blijven.

“Dat artsen zogezegd alleen maar meer middelen willen en gebrainwasht zijn door de vrije markt, terwijl diezelfde politici de afgelopen jaren zelf budgettaire ontsporingen veroorzaakten in corona- en andere dossiers, is bijzonder wrang,” stelt hij.

Gevaert wijst ook op het forse besparingstraject dat al werd opgelegd aan artsen. De mutualiteiten daarentegen blijven grotendeels buiten beeld, terwijl duidelijk is dat hun controlemechanismen op invaliditeit compleet falen. “Deze week lazen we dat ziekenfondsen een aanzienlijk deel mensen onterecht op langdurige invaliditeit hebben gehouden. Vanwege hun superperformante controles wellicht,” merkt hij cynisch op.

Volgens hem ligt de echte verspilling niet bij artsen, maar bij politiek gestuurde projecten waar niemand aan durft raken. Zijn conclusie is scherp: “De grootste verspilling in de zorg is niet klinisch, maar politiek.”

• Eric Mortier en John Crombez, ‘Artsen mogen gerust meer verdienen dan de premier’, Knack, 2 oktober 2025