De geruchtmakende Riziv-steekproef bij langdurig zieken, op vraag van Frank Vandenbroucke, was het aanknopingspunt voor een pittig debat in het programma ‘De Afspraak op vrijdag’. Vandenbroucke schuwde daarbij de kritiek op de ziekenfondsen niet. Hij noemde de Onafhankelijke Ziekenfondsen als de grootste boosdoeners, ook al gaan de andere ziekenfondsen niet vrijuit.

Voor de duidelijkheid: de steekproef was niet representatief voor alle langdurig zieken, duidde de minister. Ze liep bij een selectie van mensen die een erkenning als langdurig zieke  kregen tot aan hun pensioen, hoewel dit op basis van hun ziektebeeld niet gerechtvaardigd leek. De cijfers wezen uit dat 16% de uitkering mocht behouden, 55% die zag ingekort en 27% er eigenlijk geen recht op had. 

Voor minister Vandenbroucke bleek uit de steekproef alleszins dat de controles en opvolgingen van langdurig zieken tekortschieten. Hij aarzelde niet om man en paard te noemen: volgens hem lag dat vooral aan de Onafhankelijke Ziekenfondsen (Helan) al gingen andere ziekenfondsen ook niet helemaal vrijuit. “Ze waren niet alleen, en ze gaven er een uitleg voor, maar ze zullen dat financieel voelen. Want ik voer nu ook een systeem in qua ziekenfondsvergoeding dat rekening zal houden met hun aanpak van de problematiek. En daar speelt deze steekproef op dossiers uit 2024 al in mee.” Vandenbroucke noemde de erkenning van het statuut van een langdurig zieke voor de rest van diens leven sociaal onaanvaardbaar.

“De afbouw van controle en opvolging heeft zich tien jaar lang ontwikkeld, vanaf 2012”, plaatste hij een en ander in perspectief. Hij onderstreepte dat men niet mag vergeten dat een grote groep mensen zeer ernstig ziek is (zoals patiënten met een ernstige vorm van kanker, Alzheimer, Parkinson, Korsakov, of blindheid). Die patiënten werden overigens uit de bewuste steekproef gehouden en die viseert hij ook niet.

“Positief is dat 105.000 van de half miljoen mensen die langer dan een jaar ziek zijn, reeds voor een stukje terug aan het werk zijn, vaak door een combinatie van werken en een uitkering”, argumenteerde hij verder. Vandenbroucke gaf aan dat dit niet alleen zijn eigen verdienste was, maar zette tegelijk wel zijn aanpak in de verf. Die bestaat uit verschillende golven.

“Gedaan met artsen op een eilandje” 

De eerste golf startte in 2021 met maatregelen “waarbij ik eerst de blinde muur van de ziekenfondsen openbrak en daar contactpunten maakte voor mensen die zich afvroegen: "Kan ik werk vinden?" Met de tweede golf maatregelen plaatste Vandenbroucke naar eigen zeggen de ziekenfondsen voor hun verantwoordelijkheid: ze moeten langdurig zieken de vierde, de zevende en de elfde maand telkens persoonlijk contacteren om hen nadrukkelijk op te volgen. Sinds 2024 mogen deze zieken met hun uitkering niet meer in één trek erkend worden tot hun pensioen. Tenzij het gaat om zeer ernstige ziektes. De derde golf is beslist in het regeerakkoord: verder werken aan de instroom van die langdurig zieken met een activering waarbij de bal nog meer in het kamp ligt van de werkgever. 

De minister trekt de artsen bij de aanpak van die langdurig zieken nu nadrukkelijk in het bad in een vierde golf, om mee te denken over wat patiënten nog wél kunnen. “Ik wil dat de drie belangrijkste types artsen die rond de patiënt werken, grondig overleggen, daar waar ze nu vaak elk op een eilandje werken :

1. De behandelend arts (huisarts/specialist).

2. De adviserend arts van de mutualiteit.

3. De bedrijfsarts.

Stijn Baert, professor arbeidseconomie UGent, opperde om een extra laag van controlerende artsen te introduceren, onafhankelijk van de adviserend artsen. Ze zouden dan ook aanspraak kunnen maken op (een deel van) dat budget dat nu naar de adviserend artsen vloeit.

Maar dat stuitte op een njet van de minister die de ziekenfondsen dus wel waarschuwde, maar hen blijkbaar niet frontaal wil aanvallen en er eerder voor kiest om hen te responsabiiseren. “Er zijn al voldoende instrumenten voorhanden voor die controlerende functie, heette het.