Niet elk screeningsonderzoek is per definitie zinvol of kwalitatief. Screenen heeft voordelen, maar meestal ook nadelen. Onder het motto “Screenen? Wij nemen gezondheid serieus!” start de Vlaamse overheid vanaf 2 september een sensibiliseringscampagne rond screenings en zelftesten.

De mogelijkheden op vlak van screening nemen duidelijk toe. Er is een groeiend aanbod van zelftesten en screeningsonderzoeken. Het is een internationale trend die ook in Vlaanderen zichtbaar is. Enerzijds is er groot aanbod aan producten, toestellen en apps op de smartphone waarmee je zelf bepaalde risico’s kunt testen, bijvoorbeeld DNA-testpakketten of apps voor hartrisico’s. Anderzijds bieden bedrijven, organisaties, zorginstellingen en soms lokale overheden screenings aan voor hun werknemers, bezoekers, bewoners etc.  

Goed nadenken

Joris Moonens, woordvoerder van het Agentschap Zorg en Gezondheid: “Met deze campagne willen we mensen vragen om goed na te denken voor ze zo’n zelftest doen of aan een screening deelnemen. De kwaliteit van de test of screening is erg belangrijk, anders kunnen er meer nadelen zijn dan voordelen. Soms heeft het zelfs geen meerwaarde om in te gaan op een dergelijk aanbod."

"Op de website van de campagne www.bevolkingsonderzoek.be sommen we aandachtspunten op waar je het best op let. Hoe betrouwbaar is de test? Welke opvolging is er na de test of screening? Wat kan het resultaat mij leren?  Wat doe ik met een afwijkend resultaat?”

Jo Vandeurzen, Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin: “Deze campagne wil mensen sensibiliseren om kritisch met het aanbod aan screenings en zelftests om te gaan. Het is goed om zich ervan bewust te zijn dat niet elke screening of test even betrouwbaar is en dat ze zich bijvoorbeeld onderscheiden van de bevolkingsonderzoeken van de Vlaamse overheid, die op hun kwaliteit en efficiëntie zijn getest.”

Voor- en nadelen

Screenen, tijdig opsporen van een gezondheidsrisico of ziekte terwijl er nog geen duidelijke symptomen of klachten zijn, heeft zowel voor- als nadelen. Dat komt omdat geen enkele test 100% betrouwbaar is.

Belangrijkste voordelen volgens de Vlaamse overheid:

Voordelen

-        een ziekte op tijd opsporen verhoogt meestal de kans op genezing of beperkt de impact van de ziekte.

-        Bepaalde risicofactoren tijdig opsporen kan erger voorkomen.

-        De resultaten kunnen mensen geruststellen of ze ertoe aanzetten om gezonder te gaan leven.

Nadelen:

-        Een vals-positief of vals-negatief resultaat: vals-positief leidt tot onnodige ongerustheid, overdiagnose en overbehandeling. Vals-negatief leidt tot valse geruststelling en mogelijk miskennen van klinisch vaststelbare symptomen.

-        Sommige screenings zijn oncomfortabel of houden zelfs risico’s in voor de gezondheid, bijvoorbeeld door blootstelling aan röntgenstraling.

Kwaliteit is belangrijk bij elk screeningsonderzoek

De Vlaamse overheid biedt vandaag al bevolkingsonderzoeken aan naar borstkanker, baarmoederhalskanker, dikkedarmkanker en 12 aangeboren aandoeningen. Daarnaast voeren Kind en Gezin en de CLB's screenings uit bij kinderen en jongeren. "Bij die onderzoeken zijn de voordelen dus nauwkeurig afgewogen tegenover de nadelen, wordt de kwaliteit van de testen en de opvolging ervan nauwkeurig bewaakt en wordt de keuze van wie wordt uitgenodigd telkens gebaseerd op wetenschappelijke inzichten", zegt professor Bettina Blaumeiser, voorzitter van de werkgroep Bevolkingsonderzoek, die de Vlaamse overheid adviseert rond screeningsonderzoeken en bevolkingsonderzoek.

Om de kwaliteit te garanderen moeten organisaties, overheden of bedrijven die een hele doelgroep willen screenen, zoals een groep werknemers of inwoners, bovendien de toestemming krijgen van de werkgroep Bevolkingsonderzoek.

"Die toestemming wordt vaak niet gevraagd", zegt Joris Moonens van het Agentschap Zorg en Gezondheid. "Dat gebeurt niet omdat de mensen van slechte wil zijn, vaak weten ze niet dat die toestemming nodig is." Hij geeft aan dat de werkgroep niet alleen beslist of een screening wel of niet mag plaatsvinden, maar ook advies kan geven over de manier waarop de screening best plaatsvindt of hoe de deelnemers achteraf best worden opgevolgd.

Blaumeiser wijst er nog op dat wie vragen of twijfels heeft over een screeningonderzoek, zelftest of bevolkingsonderzoek, best met zijn arts overlegt.

Campagnekanalen en -materialen

De campagne start vandaag en duurt een maand. Behalve via folders en affiches zal de campagne gedurende die periode ook uitgedragen worden via een tv-spot op de nationale zenders, bussen van De Lijn, social media en advertenties online en in printmedia.

Meer informatie vindt u hier.

Lees ook:

> uitgebreide-genetische-test-voor-koppels-met-kinderwens-in-2019