Veel mensen worden niet of niet goed behandeld voor psychische problemen. Tegelijkertijd is er ook sprake van overbehandeling waardoor milde emotionele problemen hooggespecialiseerd behandeld worden. Dat stelt zorgkoepel Zorgnet-Icuro, die daarom oproept om "ons systeem van geestelijke gezondheidszorg kritisch tegen het licht te houden en voldoende tijd te nemen om de verdere hervorming ervan datagestuurd te onderbouwen".

Op jaarbasis kampt ongeveer een op de vijf minderjarigen en een op de zeven volwassenen met een psychische stoornis. Het gaat bij volwassenen vaak om angstproblematieken, stemmingsstoornissen en alcoholafhankelijkheid. Slechts vier op de tien volwassenen die een vaak voorkomende stoornis ontwikkelt, krijgt binnen het jaar een professionele behandeling. Voor jongeren is dat slechts drie op de tien.

Bovendien krijgt slechts een minderheid de juiste behandeling. Tegelijkertijd is er ook sprake van overbehandeling. Ongeveer 11 procent van de mensen die een gespecialiseerde ambulante psychiatrische behandeling krijgen, voldoet niet aan de criteria van een psychische stoornis. Te vaak worden milde emotionele problemen hooggespecialiseerd behandeld.

Daarom vraagt Zorgnet-Icuro om de toekomstige uitbouw van die geestelijke gezondheidszorg te sturen vanuit wetenschappelijke data. "Wanneer hervormingen worden uitgetekend of wanneer er extra middelen beschikbaar komen, laten we ons nog te vaak leiden door een aantal veronderstellingen, ingebakken mythes, en te weinig door wetenschappelijke data over de objectiveerbare noden op het niveau van de bevolking. Daardoor rijden we te vaak blind", klinkt het.

De zorgkoepel gaf professor psychiatrie Ronny Bruffaerts de opdracht om het onderzoek over de aanwezigheid van vaak voorkomende psychische stoornissen in de bevolking te bundelen en zo de nood aan ambulante gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg in kaart te brengen. Het resultaat daarvan, en de daaraan gekoppelde beleidsaanbevelingen, werden gebundeld in een rapport dat een leidraad kan zijn bij hervormingen in de geestelijke gezondheidszorg.

Uit het onderzoek komen enkele opvallende vaststellingen naar voor. 

Zo is het aantal psychische stoornissen de laatste twintig jaar niet echt significant gestegen, "al hebben we wel allemaal die indruk", aldus Zorgnet-Icuro. Wel is het zo dat mensen meer hulp zoeken. 

Daarnaast ontstaan drie kwart van de psychische stoornissen voor de leeftijd van 27 jaar en stellen mensen met een psychische stoornis hulp te vaak uit. De voornaamste redenen daarvoor zijn dat mensen ervan overtuigd zijn dat ze hun problemen zelf kunnen oplossen of dat ze niet bij zichzelf herkennen dat ze kampen met een psychische stoornis.

Zorgnet-Icuro vraagt niet alleen om voor het beleid te vertrekken van wetenschappelijke data, maar ook om onder meer in te zetten op preventie en snelle interventie bij kinderen en jongeren en de focus van van één-op-één consultaties te verleggen naar een laagdrempelig groepsaanbod.