Belgische wetenschappers zorgden voor een huzarenstukje: ze redden een terreurslachtoffer met virussen via de zogenaamde faagtherapie. Het baanbrekend onderzoek van het team van Prof. Lavigne (KU Leuven) en de resultaten staan in Nature Communications.
Wetenschappers hebben een patiënt succes behandeld met bacteriofagen. Het slachtoffer raakte in 2016 gewond bij de aanslagen op Zaventem. Daarbovenop kwam een infectie met een superbacterie. 60 operaties en 700 dagen antibiotica later zorgden bacteriedodende virussen in zes dagen voor herstel.
De wetenschappelijke expertise over bacteriofagen is nergens zo groot als in België. Onderzoekers aan de KU Leuven werken al jaren samen met het Militair Hospitaal van Neder-Over-Heembeek. Een interdisciplinair team van wetenschappers en artsen zoekt naar oplossingen voor infecties met resistente bacteriën. Het terreurslachtoffer uit de studie in het toonaangevende tijdschrift ‘Nature communications’ is maar één voorbeeld. De afgelopen jaren werden al meer dan honderd mensen geholpen met bacteriofaagtherapie.
Superbacterie
Professor Rob Lavigne van het Laboratorium voor Gentechnologie aan KU Leuven: “Bacteriofagen zijn kleine virussen die geen enkel risico inhouden voor de mens. Bacteriofagen vernietigen bacteriën, ook superbacteriën. Door overmatig en verkeerd gebruik van antibiotica, vooral in de humane geneeskunde, zijn bacteriën immers hoe langer hoe beter bestand tegen antibiotica. Deze superbacteriën bedreigen de gezondheidszorg. Als traditionele cocktails met antibiotica niet meer werken, kunnen bacteriofagen helpen."
Het dossier in Nature Communications, van de patiënt die levensbedreigend gewond raakte bij de aanslagen in Zaventem, laat zien hoe. Om het gevecht met een superbacterie te winnen heb je één specifieke faag nodig. Een ploeg onder leiding van Jean-Paul Pirnay van het Militair Hospitaal vond een geschikte kandidaat- bacteriofaag in Georgië. Het Eliava Instituut in Georgië heeft immers een enorme fagenbank ter beschikking. Lavigne: “In het laboratorium hebben we die faag en de superbacterie uit de patiënt geanalyseerd op moleculair niveau. Met behulp van artificiële intelligentie werd het genetisch materiaal van de faag volledig doorgelicht. Veiligheid staat daarbij voorop. Fagen zijn weliswaar niet gevaarlijk voor de mens, maar ze moeten wel optimaal werken tegen de bacterie.”
Rechtstreeks in de wonde
Eén van de zes gekende superbacteriën die niet langer reageren op antibiotica, is Klebsiella pneumoniae. Het 30-jarige slachtoffer liep diepe oorlogswonden op bij aanslagen op de luchthaven en raakte hierdoor geïnfecteerd met Klebsiella pneumoniae. Meer dan 60 operaties en 700 ziekenhuisdagen leidden nauwelijks tot verbetering. De antibioticacocktails sloegen niet aan. Meer dan eens werd er voor het leven van de patiënt gevreesd. De resistente bacteriën in de wonde verhinderden de genezing. Uiteindelijk kreeg het slachtoffer in het Erasmusziekenhuis Brussel een zesdaagse alternatieve kuur met bacteriofagen. Inmiddels is de patiënt hersteld. Tegen de verwachtingen in is hij opnieuw mobiel en zelfs in staat om deel te nemen aan sportevenementen.
De virussen werden zes dagen lang rechtstreeks aangebracht in de wonde. Drie maanden later was de algemene toestand van de patiënt verbeterd. De wonden konden genezen omdat de bacteriële infectie verdwenen.
Unieke wetgeving
De case study van het terreurslachtoffer in Nature Communications wijst op het potentieel van bacteriofagen, zeker bij superbacteriën, waarbij de behandelopties met klassieke antibiotica beperkt zijn.
“Fagen werken, maar ze vragen maatwerk”, zegt Cédric Lood, postdoctoraal onderzoeker aan de KU Leuven. “De moeilijkheid is dat fagen alleen specifiek werken. Je hebt niet enkel de juiste faag nodig voor die ene bacteriestam. De faag moet ook aansluiten bij de specifieke patiënt en zijn infectie.
Jean-Paul Pirnay: “Antibiotica zijn eenheidsworst. Faagtherapie moet je aanpassen, aan de patiënt én aan de antibiotica die de patiënt krijgt.” Gelukkig laat de unieke wetgeving in België van zogenaamde magistrale bereidingen recent toe dat individuele patiënten met levensbedreigende infecties behandeld kunnen worden met faagtherapie. Dit gebeurt weliswaar nog maar met mondjesmaat, net omdat de aanpak zo gericht is op individuele patiënten. We hopen dat het interdisciplinaire team vanuit diverse Belgische onderzoekscentra hierin zijn voortrekkersrol op internationaal niveau verder kan uitbouwen.”
