De Risk Management Group hamert al zeker sinds eind 2018 op de nood aan een nieuwe strategische stock aan beschermingsmateriaal ter voorbereiding van een mogelijke pandemie. Dat blijkt uit de uiteenzetting die voorzitter Paul Pardon gaf in de bijzondere coronacommissie van de Kamer.

Dat ons land op een bepaald moment over een strategische stock van miljoenen mondmaskers beschikte maar daar bij het uitbreken van de coronapandemie begin 2020 geen spoor meer van was, was al bekend. De maskers werden tussen 2012 en 2018 vernietigd. Bij een deel was de houdbaarheidsdatum overschreden, van een ander deel was niet zeker of ze na ruim 10 jaar opslag in niet al te beste omstandigheden nog bruikbaar zouden zijn. Bovendien moest de hangar in kwestie worden leeggemaakt. De stock werd niet heropgebouwd.

Nochtans drong de Risk Management Group (RMG), die instaat voor het beheer van gezondheidscrisissen in ons land, daar al zeker sinds eind 2018 op aan. Dat blijkt toch uit de uiteenzetting van voorzitter Paul Pardon  in de Kamer. Daar kwam hij al een tweede keer tekst en uitleg geven bij het beheer van de coronacrisis, nadat hij een pak vragen tijdens een eerste passage in oktober wegens tijdsgebrek niet beantwoord kreeg.

Volgens Pardon heeft de RMG de Hoge Gezondheidsraad in december 2018 al een eerste keer om advies gevraagd over de aanleg van een stock aan antivirale middelen tegen griep, griepvaccins en andere preventieve middelen. In april 2019 bezorgt Pardon dan een eerste vertrouwelijke nota over de opbouw van een strategische stock van onder meer beschermingsmiddelen. Die nota gaat naar de medewerkers van de voorzitter van de FOD Volksgezondheid en vermeldt expliciet dat het dossier "de grootste aandacht" verdient, omdat de stock is vernietigd en er mogelijk een pandemie aankomt.

Daarna vertrekken er in 2019 nog twee vertrouwelijke nota's van Pardon over de vernieuwing van de strategische stock. De eerste gaat eind augustus naar de FOD-voorzitter zelf en gaat onder meer over de middelen die nodig zijn om de voorraad opnieuw op te bouwen, ongeveer 100 miljoen euro. 

De RMG-topman vermeldt er ook bij dat er misschien een roterende stock kan worden voorzien, waarbij een deel ervan om de zoveel tijd op de markt wordt gebracht zodat de producten niet vervallen. De nota stipt ook aan dat er gesprekken met bedrijven lopen, maar dat er geen actie kan worden ondernomen zolang het geld er niet is. 

In oktober 2019 vertrekt eenzelfde boodschap naar het kabinet van toenmalig minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld). Dat kabinet had de FOD in juni 2018 in een zogenaamde 'groene nota' al gevraagd naar een concreet plan voor zo'n roterende stock.

Volgens Pardon is de informatie dat er dringend nood was aan een nieuwe strategische stock dus doorgespeeld aan iedereen die dat moest weten, zeker gezien de RMG ook vertegenwoordigers van de deelstaten in de rangen heeft. Maar hij riep ook op om de context mee in rekening te nemen. 

"Het is geen verzachtende omstandigheid, maar het is wel zo dat er op dat moment mondiaal geen grote alertheid was. De aandacht was gevestigd op de aanpak van terrorisme, en de H1N1-pandemie (Mexicaanse griep, red.) had niet zo hard toegeslagen als verwacht. Bovendien lag een goedkope stockageplaats niet voor de hand, speelde mogelijk ook de context van een regering in lopende zaken mee. Het gevolg van dat alles is dat men onvoldoende voorbereid was om een pandemie van deze omvang aan te kunnen."

De RMG-voorzitter benadrukte ook nog dat de chirurgische maskers die in 2018 vernietigd werden er wellicht wel nog waren geweest als de overheid ervan overtuigd was dat ze nog bruikbaar waren. "Met de kennis van vandaag was het natuurlijk beter geweest als met de vernietiging van de stock ook meteen de venieuwing was geïnitieerd", zei Pardon. "Maar het is simpel om dingen die gebeurd zijn te beoordelen met wijsheid achteraf."

De bijzondere commissie naar de aanpak van de covid-19-crisis ontvangt deze week nog viroloog Marc Van Ranst en voormalig minister Maggie De Block. Zij komen respectievelijk woensdag en vrijdag langs in de Kamer. Op 24 juni moet de commissie haar eindrapport voorstellen.