De Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen (CTRG) en gelijkekansencentrum Unia klagen de schrijnende toestanden van de geestelijke gezondheidszorg in de Belgische gevangenissen aan. Dat doen ze donderdag in een rapport met 87 aanbevelingen voor de ministers van Justitie en Volksgezondheid, het gevangeniswezen, de gevangenisdirecties, de Regie der Gebouwen en de wetgever.

De CTRG en Unia bezochten vijf gevangenissen met een psychiatrische afdeling of een afdeling tot bescherming van de maatschappij. Het verslag vraagt de bevoegde autoriteiten om dringend de mensenrechten te respecteren. Momenteel worden er 1.021 geïnterneerde personen, mensen met geestelijke gezondheidsproblemen die een misdrijf plegen, opgesloten in de gevangenissen door plaatsgebrek. België werd hiervo or al meermaals veroordeeld door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.

Op korte termijn moet het zorgaanbod in de gevangenis worden versterkt, zowel voor geïnterneerden als voor andere gedetineerden met psychische problemen. Een grote groep veroordeelde gedetineerden met geestelijke gezondheidsproblemen of een specifieke kwetsbaarheid vereist namelijk dringende zorg of aanpassingen, aldus het rapport.

Uit het rapport blijken ook de schrijnende omstandigheden in de gevangenissen: onder andere de ernstige personeelstekorten, onwaardige leefomstandigheden en het gebrek aan structuur en perspectief voor patiënten. Ook heerst er in de gevangenis een beveiligingslogica in plaats van een zorglogica. Daarnaast krijgen patiënten met specifieke kwetsbaarheden niet de aandacht die ze nodig hebben. "Gevangenissen zijn totaal ontoegankelijk voor personen met een fysieke of zintuiglijke handicap, vrouwelijke patiënten krijgen er vaak geen toegang tot de zorgfaciliteiten en geïnterneerden zonder verblijfsvergunning worden er onnodig lang van hun vrijheid beroofd", klinkt het.

Door de slechte omstandigheden rijst de vraagt of het systeem de re-integratie bevordert of juist desintegratie in de hand werkt, aldus Unia en CTRG.

"Het verblijf van geïnterneerde personen in de gevangenis moet worden verboden. Er moet worden ingezet op alternatieven voor detentie voor alle personen met geestelijke gezondheidsproblemen door hun zoektocht naar huisvesting en zorg te ondersteunen", zegt Marc Nève, voorzitter van de CTRG. "Wij pleiten vooral voor hun toegang tot open ambulante of residentiële zorg, waar de autonomie van patiënten gestimuleerd wordt", besluit Els Keytsman, directeur van Unia.