In de zaak rond het spermadonorschandaal heeft minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) maatregelen voorgesteld om de tekorten in Belgische fertiliteitscentra aan te pakken. Zo komt er onder meer een crisismanager die moet waken over een herstelplan bij het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG). Daarnaast moet een tweede audit de volledige werking van het geneesmiddelenagentschap in kaart brengen.

Dat maakte de minister dinsdag bekend in de bevoegde Kamercommissie.

Het donorschandaal raakte in mei bekend. Toen werd duidelijk dat in België 53 kinderen bij 38 betrokken vrouwen werden geboren met sperma van een Deense drager van een kankerverwekkend gen. Bovendien werd de regel overtreden dat maar zes vrouwen met het sperma van & eacute;én en dezelfde donor mogen worden behandeld. Het FAGG heeft de minister daarover nooit ingelicht en ligt daarom onder vuur.

Pas sinds 2024 is er de databank Fertidata met gegevensuitwisseling tussen de verschillende centra. Daarvoor was het vanwege de anonimiteit van donaties dus niet geweten of een donor al via andere instellingen kinderen had verwekt. Het is daarom voorlopig nog onduidelijk hoeveel keer de zesgezinnenregel sinds 2007, toen de regel van kracht werd, is overschreden. Wat wel is geweten, is dat het FAGG sinds 2022 informatie had over 29 overschrijdingen uit het verleden.

Het FAGG heeft dinsdag de inspectieverslagen van alle fertiliteitscentra van de voorbije jaren op zijn website gepubliceerd, op de verslagen na die deel uitmaken van het gerechtelijk onderzoek dat loopt.

"Niet zorgvuldig"

"Uit de verslagen blijkt dat centra niét zorgvuldig zijn geweest, terwijl je wel ten minste mag verwachten dat ze allemaal uiterst secuur te werk gaan", zegt minister Vandenbroucke. "Sommige fouten zijn ernstige fouten, zoals het verwisselen van embryo's of het op de grond vallen van spermarietjes."

Daarnaast heeft de Federale Interne Auditdienst (FIA) dinsdag de resultaten van de audit gepresenteerd en wijst het op meerdere tekortkomingen van het FAGG binnen het domein spermadonatie. De wet voorziet bijvoorbeeld een erkenning van vier jaar voor fertiliteitscentra, maar door een achterstand bij de inspecties wordt deze termijn niet gerespecteerd. Daarnaast werken de inspecteurs met steekproeven en kunnen zo niet alles controleren. De audit wijst ook op een gebrek aan nalezing of peer review van inspectierapporten. Ook ontbreekt een duidelijk beleid voor het geven van waarschuwingen aan de centra. Ten slotte is er geen centraal kanaal voor klachten. Klachten worden niet prioritair behandeld, ongeacht de urgentie en ernst ervan.

"De audit legt ernstige tekortkomingen bloot in de organisatie van het FAGG: inspecties die te weinig risicogebaseerd gebeuren, onduidelijke opvolging van vastgestelde inbreuken, gebrekkige interne communicatie en een afwezigheid van duidelijke escalatieprocedures zowel intern als richting het politieke niveau", zegt minister Vandenbroucke. "Mijn vertrouwen in het FAGG is tijdens de afgelopen maanden ernstig geschaad", hekelt de minister.

Crisismanager

Vandenbroucke stelt daarom Dirk Ramaekers, voorzitter van de FOD Volksgezondheid, aan tot crisismanager bij het FAGG. Hij zal een herstelplan moeten opstellen en uitvoeren. Ook krijgt het FIA opdracht om in een tweede audit de volledige werking van het FAGG door te lichten. De resultaten worden verwacht tegen de zomer van 2026. Ten slotte komt er een inspectieronde bij alle fertiliteitscentra door het FAGG. "Tegen centra die hun fouten uit het verleden niet hebben rechtgezet, zal streng worden opgetreden", aldus minister Vandenbroucke.

Daarnaast wordt ook een wetsontwerp voorbereid met twee doelstellingen: de opheffing van de donoranonimiteit en de retroactieve uitbreiding van de databank Fertidata. Op die manier worden overschrijdingen van de zesgezinnenregel zichtbaar, klinkt het. Het wetsontwerp voorziet ook de oprichting van een nieuw instituut dat het aanspreekpunt wordt voor donoren, donorkinderen en families.

Ook Kamerlid Frieda Gijbels (N-VA) is erg kritisch voor het FAGG. "Een controlesysteem dat zo lek is, laat willekeur en subjectiviteit toe en zorgt ervoor dat zaken onder de radar blijven", stelt ze. "Mensenlevens hangen hiervan af, en dat besef is momenteel onvoldoende aanwezig." Ze sluit echter niet uit dat er een parlementaire onderzoekscommissie zal worden opgericht. "Dit is niet het laatste dat we hierover zullen horen."

Vanuit de oppositie zegt Irina De Knop (Open VLD) een onderzoekscommissie ook niet te schuwen, "maar we moeten eerst de audit doornemen", klinkt het. "Wat opvalt: de minister schiet met een bazooka op het FAGG en de fertiliteitscentra, maar waar is zijn eigen politieke verantwoordelijkheid?", klinkt het nog. "Hij is al meer dan vijf jaar bevoegd en politiek verantwoordelijk voor het FAGG. Pas na aandringen van het parlement kwam deze audit er."

Groen-Kamerlid Jeroen Van Lysebettens sluit zich hierbij aan. "Minister Vandenbroucke zit op dit departement sinds 2020. Al minstens sinds 2022 is er een achterstand bij de inspecties, met minstens een vermoeden van problemen bij het FAGG. Dat zou alle alarmbellen hebben moeten doen afgaan. Hoe komt het dat dat niet gebeurde?", vraagt hij zich af.

Volgens Katleen Bury (Vlaams Belang) is het vertrouwen in de minister "definitief zoek". "De feiten zijn té zwaar en té lang genegeerd. Het FAGG faalde in zijn toezichtrol, maar de minister evenzeer", klinkt het. "Dat is niet zomaar een administratief mankement, maar een systeemfout met zeer zware menselijke gevolgen." Bury vraagt het ontslag van de minister.