De antibioticaresistentie van bacteriën is wereldwijd in vijf jaar tijd met 40 procent gestegen. Dat blijkt maandag uit een nieuw rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). De toename leidt tot steeds meer zogenoemde superbacteriën, die ongevoelig zijn voor klassieke behandelingen.

In 2023 was wereldwijd één op de zes infecties bij mensen resistent tegen antibiotica. Tussen 2018 en 2023 steeg die resistentie jaarlijks met 5 tot 15 procent. Volgens de WHO sterven daardoor elk jaar naar schatting 1,14 miljoen mensen.

Europa doet het beter: slechts één op de tien waargenomen infecties is er resistent. België scoort voor de meeste onderzochte bacteriën zelfs boven het Europese gemiddelde. Zo is bij de veelvoorkomende darmbacterie E. coli slechts 9,2 procent van de stalen resistent, tegenover 17,7 procent in Europa. Ook tegen de superresistente variant van E. coli presteert België goed. 

Ook bijvoorbeeld voor de gevaarlijke superziekenhuisbacterie Klebsiella pneumoniae tekent ons land mooie cijfers op. In ons land was slechts 1,3 procent van de patiënten besmet met de gevaarlijke variant, tegenover 16,7 procent wereldwijd. In Israël stierven in 2007 nog zo'n honderd patiënten door een uitbraak in een ziekenhuis.

Opvallend is wel de slechte score voor salmonella. Bij 45,7 procent van de Belgische bloedbaaninfecties ging het om een variant die bestand is tegen antibiotica. Dat ligt ruim boven het Europese gemiddelde van 36,2 procent. Enkel Polen (49,6 procent) en Congo (69,7 procent) doen het slechter.

Sciensano, dat aan de studie meewerkte, nuanceert dat salmonella-bloedinfecties slechts 6 procent van het totaal aantal bloedinfecties uitmaken. Bovendien gaat het vaak om terugkerende reizigers uit landen als Marokko, India en Pakistan. Maar ook voor darminfecties scoort België met 26,7 procent iets slechter dan het Europese gemiddelde van 23,9 procent, al blijft Europa als geheel de regio met de hoogste salmonellaresistentie.

Antibioticaresistentie ontstaat wanneer bacteriën ongevoelig worden voor medicijnen die hen normaal doden. "Dat gebeurt doordat hun erfelijk materiaal verandert", legt Katrien Latour van Sciensano uit. "Die evolutie is op zich natuurlijk, maar ze wordt sterk versneld door menselijk gedrag." Antibiotica worden volgens haar nog te vaak gebruikt bij virusinfecties of onnodig lang ingenomen. De resistente bacteriën die zo ontstaan, kunnen zich verspreiden tussen mensen, dieren en via het milieu.

"Infecties met zulke bacteriën zijn veel moeilijker te behandelen", zegt Pieter-Jan Ceyssens, eveneens expert bij Sciensano. "Artsen moeten dan zwaardere of duurdere middelen inzetten, met meer bijwerkingen tot gevolg." Patiënten blijven langer ziek en lopen meer risico op complicaties of ziekenhuisopname. "In het ergste geval werkt geen enkel antibioticum meer, en kan zelfs een eenvoudige infectie levensbedreigend worden", waarschuwt hij.