Dr. Gilbert Bejjani, voorzitter van de Artsenvereniging (Absym-Bvas, Brussel), reageert op de beperking van het voorschrijven van CT-scans van de lumbale wervelkolom en op het recente persbericht van de The Belgian Society of Radiology (BSR).

Hoewel hij het eens is met de wens om onnodige onderzoeken te verminderen, hekelt hij een brutale, weinig georganiseerde en wetenschappelijk betwistbare methode, die de eerstelijnszorg kan verzwakken en de zorg voor patiënten kan bemoeilijken.

Vanaf 2026 zullen huisartsen geen lumbale CT-scans meer kunnen voorschrijven die worden terugbetaald. Hoe is het zover gekomen?

Het begon allemaal met de begrotingsbesprekingen over de 150 miljoen euro die in de geneeskunde moest worden bespaard. In dit budget was een voorstel opgenomen om de tarieven voor radiologie, net als voor andere specialismen, lineair te verlagen. Tussen begin en eind oktober heeft de BSR intensief gelobbyd. Het resultaat: de verlaging is uit de begroting geschrapt en in plaats daarvan is er een beperking gekomen op het voorschrijven van CT-scans van de lumbale wervelkolom.

Deze manier van werken vormt een echt methodologisch probleem. Door de medische vakbonden te omzeilen, wordt het overleg verzwakt en wordt de weg vrijgemaakt voor een model waarin elke wetenschappelijke of beroepsvereniging rechtstreeks met het kabinet van de minister onderhandelt. Dit wordt de koninklijke weg: wie toegang heeft tot het kabinet, legt zijn maatregelen op. Als dit de nieuwe manier van besturen is, wat heeft het dan nog voor zin om over vakbondsvertegenwoordiging te blijven praten?

Ik betwist niet het recht van radiologen om hun beroep te verdedigen. Dat is legitiem. Maar ik vraag me af wat de gevolgen van een dergelijke methode zijn. Als elk specialisme zijn aanpassingen verkrijgt door alleen te onderhandelen, zullen de vakbonden hun vermogen om het collectieve belang te verdedigen verliezen.

Het volume verminderen betekent niet dat de prijs niet herzien hoeft te worden

Ik ben het ermee eens dat het volume van de onderzoeken moet worden verminderd, maar dat sluit een herziening van de tarieven niet uit. De BRS zegt: “Bezuinigingen hebben het volume nooit verminderd.” Dat is waar. Maar als we deze redenering volgen, dan zou er op geen enkel specialisme bezuinigd mogen worden. Want telkens wanneer een lineaire bezuiniging wordt besloten, is dat niet om te straffen, maar om een tijdelijke budgetoverschrijding te corrigeren.

De prijs van een scan in België blijft echter hoog. Tijdens de onderhandelingen van 2024 werden de gemiddelde kosten van een CT-scan geraamd op 170 euro, voor een totaalbudget van ongeveer 470 miljoen euro. Dat is meer dan de totale honoraria voor anesthesie voor alle chirurgische ingrepen in het land. Het probleem is dus niet alleen het volume, maar ook de terugbetalingswaarde. Beide moeten worden besproken.

Perverse effecten

Volgens de EU-JUST-CT-studie is 55% van de aanvragen voor lumbale scans afkomstig van huisartsen. Dat betekent ook dat 45% afkomstig is van andere specialismen. Met andere woorden, bijna 20 disciplines, die vaak niet overdrijven, worden vandaag collectief gestraft voor het misbruik van enkele andere. Deze logica komt neer op: “Omdat sommigen fouten maken, moeten ze allemaal worden gestraft.”

Dit kan tal van gevolgen hebben. Ten eerste een verlenging van de wachttijden: orthopedisten, neurologen of artsen voor fysische geneeskunde hebben noch de tijd, noch de capaciteit om de volumes op te vangen die momenteel door de eerstelijnszorg worden behandeld.

Ten tweede een probleem van toegankelijkheid: huisartsen, die vaak geconventioneerd zijn, zullen hun patiënten doorverwijzen naar specialisten die dat niet noodzakelijkerwijs zijn.

Ten slotte een risico op therapeutische ontsporing: een patiënt die naar een chirurg wordt doorverwezen in plaats van naar een algoloog, zal meer kans hebben om geopereerd te worden, terwijl voorheen een infiltratie voldoende was.

Een maatregel die in strijd is met de therapeutische vrijheid

De beperking van het voorschrijven, die zonder overleg en zonder solide wetenschappelijke basis is besloten, doet afbreuk aan de therapeutische vrijheid van de arts. Men kan een handeling of een voorschrift niet verbieden zonder te definiëren onder welke voorwaarden dit geïndiceerd blijft, noch zonder de criteria voor terugbetaling te specificeren, wat de beste optie zou zijn geweest. Dit is al gedaan voor andere prestaties. De controle van het volume gebeurt door het vaststellen van de gebruiks- of terugbetalingsvoorwaarden en mag niet worden bepaald op basis van een algemeen verbod.

Het probleem is niet de wil om te reguleren, maar de manier waarop. Radiologen beweren vandaag dat er een Prescription Support System for Radiology (PSSR) nodig is om de aanvragen te begeleiden, maar ze stellen de invoering ervan al meer dan tien jaar uit. En nu wordt er in twee weken tijd, in naam van diezelfde logica, een abrupt verbod ingesteld.

In plaats van de voorschrijvers te begeleiden met aanbevelingen op basis van het PSSR, kiest men voor de eenvoudigste weg: een rechtstreeks verbod. Als het PSSR hierop neerkomt, verliest het elke wetenschappelijke betekenis. Deze overhaaste beslissing toont duidelijk aan dat er nooit serieus over het PSSR is nagedacht: de huidige maatregel is niet het resultaat van gezamenlijk overleg, maar een overhaaste en onvolmaakte reactie.

Ik betwist de inhoud niet (het aantal onderzoeken moet worden verminderd en de relevantie ervan moet worden bevorderd), maar de gebruikte methode is bruut en lijkt overhaast te zijn ingevoerd, zonder grondige reflectie, en is zeker vernederend voor de andere specialismen.

De intentie is goed. De manier waarop is dat niet.