Ons zorgsysteem staat onder toenemende druk. Het onderscheid tussen zorgvraag en zorgnood wordt cruciaal. Patiënten verwachten steeds meer zorg op elk moment, wat zelfredzaamheid ondermijnt en de druk op spoeddiensten vergroot. Michiel Stiers & Pieter Jan Van Asbroeck, bestuursleden van het Belgian College of Emergency Physicians (BeCEP) pleiten voor weerbaarheid door educatie, planning en innovatie. Met een centrale rol voor urgentieartsen. 

“Een lege wachtzaal op spoedgevallen: een zeldzaam fenomeen. Nochtans was dat het beeld tijdens de pandemie, toen het leven quasi volledig tot stilstand kwam. De impact van wat er in de maatschappij leeft en gebeurt, zie je het eerst op de spoedgevallendienst. De angst die patiënten toen weghield van spoedgevallen, moeten we in de nabije toekomst omzetten naar zelfredzaamheid en veerkracht bij de patiënt, om ons zorgsysteem voor te bereiden op een nieuwe enorme toestroom van patiënten.”

“Een belangrijk kantelpunt in deze uitdaging zal zijn om patiënten, maar ook de verschillende partners binnen ons zorgmodel, het onderscheid tussen zorgvraag en zorgnood duidelijk te maken.”

“Vandaag wordt dat onderscheid zelden expliciet gemaakt. Alles wat iemand wil, noemen we ‘vraag’. Wat iemand echt nodig heeft, is ‘nood’. Precies dat verschil wordt cruciaal als we willen dat ons zorgmodel blijft werken. In onze maatschappij, waarin de vraag naar zorg geëvolueerd is naar verwachtingen in een 24/7-context, vormt dit een enorme uitdaging. Een samenleving die steeds meer gericht is op dienstverlening op elk moment van de dag, maakt die uitdaging jaar na jaar groter. Hoewel we de term ‘spoedeisende hulp’ al enige tijd achterwege hebben gelaten, weergalmt dit fenomeen sterker dan ooit op onze spoedgevallendiensten. Als zorg altijd en overal beschikbaar is, verdwijnt de reflex tot zelfredzaamheid. Tegelijk groeit de verwachting dat zorg grenzeloos moet zijn.”

“Een visie zonder wil en middelen tot implementatie is een hallucinatie. Een eerste belangrijke stap is aandacht en de moed hebben om zaken bij naam te noemen. Het is nu aan ons om bij te dragen aan het verhogen van de weerbaarheid van ons zorgsysteem, door middel van planning, educatie en door het momentum te gebruiken voor duurzame innovatie. In de juiste volgorde, met de vastberadenheid en wil om ons naar een zorgsysteem te brengen dat klaar is voor een nieuwe realiteit.”

Zelfredzaamheid

“De vraag is: halen de geopolitieke evoluties ons straks in? En moeten we dus versneld meer zelfredzaam worden? De spoedgevallendiensten en de urgentiegeneeskunde zullen een belangrijke rol moeten spelen op het snijvlak van reguliere zorg op de spoedgevallendienst, prehospitale zorg, rampenmanagement en het versterken van onze weerbaarheid voor dreigende en actuele crisissen. Als urgentieartsen moeten we voorbereid zijn op het ergst denkbare scenario. En precies wij zijn het best geplaatst om in crisistijd de leiding te nemen.”

“Zelfredzaamheid is geen ouderwets idee, maar net onmisbaar in een samenleving waar de gehele zorgketen onder enorme druk staat. Het gaat niet om mensen aan hun lot overlaten, maar om hen de kennis en de kracht geven om zelf de juiste stappen te zetten, op het juiste moment. Als zelfredzaamheid floreert, zal een wachtzaal nooit volledig leeg zijn, en tegelijk nooit te weinig plaats bieden.”

“Zelfredzaamheid is geen besparing, maar een vorm van weerbaarheid — een weerbaarheid die we als maatschappij dringend moeten opbouwen. Dit zou ook in het onderwijs geïntegreerd moeten worden. Want als we elke individuele zorgvraag zonder filter beantwoorden, bouwen we een systeem dat vroeg of laat kraakt onder zijn eigen gewicht. Niet elke vraag is een nood. In een realiteit van een effectief of nakend conflict zal ook het niveau van de zorg kritisch moeten worden bekeken. Middelen kunnen schaars worden, en ons huidig personeelsbestand is nu al krap en overbelast.”

“Schaarse middelen inzetten om vooral zekerheid te bieden, aan wie dan ook, is ondenkbaar in de nabije toekomst. Wat we vandaag ‘normaal’ vinden, zal contextueel veranderen in een harde geopolitieke en economische situatie. Het onderscheid maken tussen vraag en nood is geen hardheid: het is de enige manier om zorg ook morgen te behouden.”

“Misschien is dat de kern van toekomstgerichte zorg: leveren waar en wanneer het er écht toe doet. Mensen opnieuw het vertrouwen geven dat niet elke vraag meteen een antwoord moet krijgen. Soms is geruststelling genoeg. Soms is wachten niet erg. Soms is minder gewoon beter.”

“Zorg is meer dan een antwoord op een vraag. Zorg is een antwoord op een nood. En de nood om onze zorg in een snel veranderende context te organiseren, is er vandaag.”

Michiel Stiers & Pieter Jan Van Asbroeck

Bestuursleden Belgian College of Emergency Physicians (BeCEP)