De Nederlandse zorg toont hoe ver een systeem kan gaan in het streven naar controle. De Belgische zorg toont wat verloren gaat als die controle alles bepaalt. Waar Nederland inzet op orde en beheersbaarheid, kiest België voor nabijheid en vertrouwen. Die menselijke dimensie is geen tekort, maar een kracht die we moeten koesteren.

Wie ooit in een Nederlands ziekenhuis heeft gewerkt, weet het: de zorg lijkt er tot in de puntjes geregeld. Overal zijn er procedures, kwaliteitslabels, dashboards en audits. Alles is ‘gestroomlijnd’ en ‘in control’. Maar achter die orde schuilt een zorg die soms uitgehold aanvoelt. De patiënt krijgt efficiëntie, maar de arts verliest zeggenschap. Het systeem wint aan structuur, maar verliest aan ziel.

België heeft zich altijd verzet tegen de Nederlandse drang tot centralisatie en marktdenken. Daardoor oogt onze zorg rommeliger, maar precies dat maakt haar menselijker. Patiënten waarderen hier nog steeds het persoonlijk contact, de nabijheid, de betrokkenheid van hun arts. Dat is geen detail, maar de kern van zorg: vertrouwen, verantwoordelijkheid en verbinding.

In Nederland hebben protocollen soms de klinische wijsheid verdrongen. In België blijft de arts traditioneel het ankerpunt van de zorgrelatie. Die nabijheid is geen tekort, maar een professioneel kapitaal dat bescherming verdient.

Toch rukt ook bij ons de managerialistische logica op. De roep om ‘co-governance’, de stijgende regeldruk, de toenemende administratieve last: ze schuiven de arts steeds verder uit de cockpit van het beleid. Dat is niet alleen inefficiënt, maar ook gevaarlijk. Wie verantwoordelijkheid draagt over leven en dood, moet ook zeggenschap hebben over hoe die zorg georganiseerd wordt.

Drie sporen voor een sterkere, menselijkere zorg

1. Klinische governance: niet meepraten, maar meebesturen
Zolang artsen slechts geconsulteerd worden, blijft ‘klinische governance’ een lege doos. De zorg kun je niet besturen alsof ze een fabriek is. Beleid zonder medische inbreng is als een operatie zonder chirurg: technisch misschien mogelijk, maar moreel onverantwoord.

Echte governance betekent ‘arts-geleide governance’, met medische legitimiteit als kompas. Niet ‘co-governance’ als PR-paragraaf, maar een volwassen tegenmacht die de klinische logica beschermt tegen spreadsheetdenken. Alles minder dan dat is façade.

2. Professionalisering en zelfregulering: kwaliteit groeit van binnenuit
Kwaliteit laat zich niet afdwingen via protocollen of dashboards. Ze ontstaat uit deskundigheid, trots en professionele eer. Die cultuur bouw je niet met verplichtingen van bovenaf, maar met verantwoordelijkheid van binnenuit. Accreditering, bijscholing en kwaliteitsmetingen hebben hun plaats, maar enkel als ze gedragen worden door de beroepsgroep zelf. Dat is geen nostalgie naar het verleden, maar professionele volwassenheid.

3. Verantwoorde autonomie: vrijheid mét volwassenheid
Autonomie is geen privilege, het is een verantwoordelijkheid. Maar die verantwoordelijkheid vraagt maturiteit: transparantie, peer review en resultaatsverantwoordelijkheid. De oplossing ligt niet in méér regels, maar in meer volwassen governance. Vertrouwen, niet wantrouwen. Intervisie, niet micromanagement. 

Een arts die verantwoording aflegt aan collega’s in plaats van aan spreadsheets, zal altijd meer kwaliteit leveren. Autonomie zonder accountability is naïef. Maar governance zonder vertrouwen is dodelijk.

Tussen orde en betekenis

Onze toekomst ligt niet in het klakkeloos kopiëren van buitenlandse modellen, maar in het ontwikkelen van onze eigen klinische volwassenheid. Een volwassen zorgsysteem is er één waarin artsen niet onderworpen zijn aan het beleid, maar dat beleid zelf vormgeven, met kennis, verantwoordelijkheid en compassie.