Artsen Zonder Grenzen (AZG) heeft al bijna zeshonderd patiënten van Oost- naar West-Oekraïne geëvacueerd met een gemedicaliseerde trein. Vandaag maakte de hulporganisatie de balans op na honderd dagen oorlog in Oekraïne. "De situatie is zorgwekkend", waarschuwt AZG-noodcoördinator Christopher Stoker vanuit Oekraïne. "Vooral in het oosten raken de teams uitgeput, maar ook de ziekenhuizen in het westen raken gesatureerd."

Op 31 maart vertrok de eerste medische trein om gewonde burgers uit het oosten naar het ziekenhuis van Lviv te brengen, dichtbij de Poolse grens. Ondertussen heeft AZG al 22 treinreizen uitgevoerd en werden meer dan 600 patiënten geëvacueerd, onder wie ook 78 weeskinderen. 

AZG gebruikt twee treinstellen, een kleinere trein met vier wagons en een groter stel met acht wagons. AZG evacueert oorlogsgewonden, kwetsbare personen zoals ouderen en kinderen, maar ook chronisch zieke Oekraïners zoals diabetes- of kankerpatiënten wier behandeling door de oorlog vaak noodgedwongen werd stopgezet.

Het patiëntentransport is een samenwerking tussen AZG, het Oekraïense ministerie van Gezondheid en de Oekraïense spoorwegen. Elke treinreis neemt drie dagen in beslag. Zo'n twintigtal personeelsleden gaan mee met het AZG-team, onder wie drie dokters, verschillende verpleeg- en zorgkundigen, een vertaler en een coördinator.

"Voor elke reis wordt alles tot in de details voorbereid", zegt Marie Burton, die één maand lang instond voor de coördinatie. Aan Oekraïense zijde werken ook vaak jonge personen mee. "Zo zien we bijvoorbeeld veel enthousiaste studenten geneeskunde zich engageren om hun landgenoten te helpen", aldus Burton.

AZG was ook voor de inval actief in Oekraïne, vooral in het zwaar geteisterde oosten. Toen de oorlog uitbrak, stuurde de hulporganisatie teams van experten in rampengeneeskunde om de Oekraïense chrirurgen in sneltempo op te leiden en bij te staan. Daarnaast zond AZG medisch materiaal om de ziekenhuizen te bevoorraden, zowel materiaal voor de acute zorg en operaties, als materiaal om de zorg van chronisch zieke patiënten voort te zetten.

Maar de laatste twee weken is de situatie erg veranderd, stelt AZG. Zo raken de ziekenhuisteams in Oost-Oekraïne, dichtbij de belegerde Donbass-regio, uitgeput. "Het gezondheidssysteem in het oosten staat op het punt van instorten. Amper tien à vijftien procent van het medisch personeel is gebleven. De mensen zijn doodop", zo zegt Stokes.

"In het begin was iedereen extreem gemotiveerd. Velen bleven zelfs in het ziekenhuis slapen om 24/7 klaar te staan, maar na drie maanden slaat de vermoeidheid hard toe", getuigt Maarten Bullens, medisch coördinator bij AZG. "Het is moeilijk om die mindset aan te houden", klinkt het. Psychologen van AZG bieden daarom 'mental health training' aan ziekenhuisteams om hen te wapenen tegen de mentale druk.

Daarnaast raken de ziekenhuizen in het westen, vooral het ziekenhuis van Lviv, een van de grootste van Europa, verzadigd. Om de patiëntenstroom te kunnen blijven opvangen, moet worden gezocht naar alternatieve ziekenhuizen in de buurt. "We moeten blijven focussen op de kwetsbare personen in Oekraïne. Deze groep zal enkel groeien", besluit Stokes.