Het moet één van haar paradepaardjes worden: de Europese Commissie presenteert woensdag haar strategie om Europa vooruit te stuwen in het tijdperk van de digitalisering. Er ligt onder meer een witboek over kunstmatige intelligentie en een strategie over niet-persoonlijke gegevens klaar.

De voorbije jaren heeft de Europese Unie haar eigen regels voor de bescherming van persoonsgegevens ontwikkeld. De fameuze GDPR trad midden 2018 in werking en is een model geworden dat als inspiratie dient in onder meer Brazilië en Japan. Maar op vlak van de industriële exploitatie van deze persoonsgegevens is Europa tot dusver achterop blijven hinken in vergelijking met de Amerikaanse en Chinese digitale giganten. "We hebben de eerste golf gemist omdat we meer gefragmenteerd waren", erkende de Franse eurocommissaris voor Interne Markt Thierry Breton dinsdag.

De Commissie stort zich nu op de exploitatie van de enorme hoeveelheden niet-persoonlijke gegevens die openbare diensten en bedrijven genereren. De toepassingen zijn talloos, van de gezondheidszorg over verkeersmanagement en energienetwerken tot gezichtsherkenning en andere toepassingen die vaak ethische vragen opwerpen. "Er is een nieuwe golf op komst, voornamelijk vanuit de industrie. We willen dat de algoritmes ontwikkeld worden in de Europese Unie, zodat ze in overeenstemming zijn met de waarden en fundamentele rechten waaraan we gehecht zijn", blikte Breton vooruit.

Zijn Belgische collega Didier Reynders, bevoegd voor consumentenbescherming, beaamt. "Het belangrijkste doel bestaat erin om vertrouwen te creëren tussen de burgers en de ontwikkelaars van toepassingen, tussen consumenten en verdelers van deze producten. Zo wekken we meer investeringen en meer onderzoek en ontwikkeling op. En zo maken we vanaf het begin van de Europese Unie een leider op het wereldtoneel." Reynders verwacht dat het toekomstige Europese kader voor digitalisering en artificiële intelligentie een wereldwijde referentie wordt, net als de GDPR.

Om dat doel te bereiken, is er volgens de eurocommissaris transparantie nodig over het functioneren van algoritmes en technieken waarmee computers kunnen leren ('machine learning'). "We gaan veel werken op basis van risico. Neem de zelfrijdende auto's: wie zal verantwoordelijk zijn: de eigenaar, de constructeur of de ontwikkelaar van het algoritme? Dat is een belangrijke vraag voor de burger, maar ook voor degene die het product op de markt zet: hij moet de voorspelbaarheid kunnen berekenen."

De Commissie is zich bewust dat het debat delicaat is en lanceert de komende drie maanden een openbare consultatieronde. Dat moet haar toelaten om vast te stellen of en waar de wetgeving moet aangepast worden. Niet alles zal gereguleerd worden, zeggen Breton en Reynders. Daarnaast is er ook een grijze zone waar men "ruimte laat voor soft law" en men de operatoren aan de hand van charters en niet-bindende conventies wil stimuleren om verder te gaan dan wat de wetgeving vereist.

Ex-post controle zal hoe dan ook noodzakelijk zijn. Die komt de nationale autoriteiten toe, met Europese coördinatie. Daarbij moet de mogelijkheid bestaan om indien nodig gerechtelijke stappen te zetten. Breton en Reynders zijn niet bang dat zo'n kader potentiële investeerders zal afschrikken. "De Europese Unie is het continent dat in hun ogen economisch het meest aantrekkelijk is", weet Breton, oud-topman van IT-groep Atos. En de voorspelbaarheid van de risico's zal economische operatoren net geruststellen, besluit Reynders.