Autofagie, het proces waarbij menselijke cellen zichzelf 'verwijderen' als ze beschadigd of oud zijn, is een essentieel proces voor ons lymfestelsel. Dat heeft onderzoek van de VIB-KU Leuven aangetoond. De resultaten van de studie zijn recent gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Nature Communications.

De letterlijke betekenis van autofagie is 'zichzelf opeten'. Autofagie is het mechanisme van menselijke cellen om beschadigde of oude celmaterialen kwijt te raken: ze brengen de beschadigde delen naar een bepaalde structuur binnen de cel, die die delen afbreekt en hergebruikt als energiebron. Zo kunnen ziekteverwekkers worden kwijtgeraakt en kunnen onze cellen goed functioneren. 

De onderzoekers van VIB-KU Leuven hebben aangetoond dat het proces van autofagie een cruciaal element is voor het lymfestelsel. Autofagie is nodig voor de groei van de lymfevaten als er een ontsteking optreedt. Wanneer de lymfevaten aan de andere kant minder capaciteit hebben om autofagie uit te voeren, kunnen ze niet goed groeien en kan de ontsteking minder goed genezen.

Het team wist zo dat autofagie een groot effect had op wondgenezing en ontstekingen, maar wilde ook nagaan hoe dat precies gebeurde. "Omdat lymfevaten gespecialiseerd zijn in het opnemen en verplaatsen van vetzuren, en ze vet 'eten' als voedingsstoffen voor hun groei, zijn we daar begonnen met ons onderzoek", vertelt professor Patrizia Agostinis (VIB-KU Leuven). 

De onderzoekers ontdekten dat autofagie de afbraak en recycling regelt van specifieke blaasjes in de bouwstenen van de lymfevaten. In deze blaasjes, lipid droplets genaamd, worden vetten opgeslagen voordat ze kunnen worden gebruikt als voedingsstoffen in het metabolisme. 

Het autofagieproces snijdt vervolgens deze blaasjes in stukken en maakt de voedingsstoffen vrij voor de krachtcentrales van onze cellen, de mitochondriën. De mitochondriën zorgen dat de vetzuren omgezet worden in energie. Dankzij het proces van autofagie kunnen beschadigde cellen of celdelen dus worden hergebruikt als energie. 

"Het verband tussen autofagie en lymfevaten is intrigerend", zegt professor Agostinis. "We weten dat een vetrijk, koolhydraatarm dieet en lichaamsbeweging lymfoedeem (opstapeling van lymfevocht waardoor zwelling kan ontstaan op verschillende plaatsen in het lichaam, red.) verlichten door de vorming van lymfevaten te stimuleren. Beiden zijn ook bekende stimulatoren van autofagie."

Om ook behandelingen te vinden die, door het proces van autofagie te sturen, slecht werkende lymfevaten in lymfoedeem kunnen verhelpen, is nog extra onderzoek nodig, meldt de professor nog.