De Belgische asielcentra vormen nog geen veilige plekken voor kinderen en zijn onvoldoende afgestemd op de noden van gezinnen. Dat is de conclusie uit het boek "Kind zijn in een asielcentrum", waar het Kenniscentrum Gezinswetenschappen (Odisee) op vraag van Fedasil twee jaar aan werkte. Het boek biedt concrete perspectieven om asielcentra kindvriendelijker te maken.

De leefwereld van kinderen in asielcentra werd door vier Odisee-onderzoekers in kaart gebracht aan de hand van 149 interviews met 58 ouders, 38 kinderen, 38 opvangmedewerkers en 15 experten. Het boek moet aantonen dat kinderen en gezinnen in asielopvang een niet te onderschatten groep vormen. Begin 2022 verblijven er meer dan 8.000 kinderen in België in collectieve opvangcentra. Begeleide en niet-begeleide kind eren vormen bijna een derde van alle bewoners, terwijl bijna één op de tien van alle bewoners niet-begeleide minderjarigen zijn.

In de interviews is onveiligheid één van de centrale thema's die naar voren komt. "De meerderheid van de geïnterviewde kinderen gaven aan dat ze in de centra indirect of direct te maken hebben gehad met vormen van geweld, gaande van pesterijen en vechtpartijen tot seksueel grensoverschrijdend gedrag ten aanzien van minderjarigen", stelt onderzoekster Katja Fournier vast.

Een ouder uit El Salvador met twee kinderen getuigt ook: ""We komen van het zien van geweld, van het ervaren van geweld. Om dan in het centrum te zijn en door te gaan met geweld, opnieuw geweld te zien, dat heeft ons erg geraakt", getuigt een ouder van twee kinderen, afkomstig uit El Salvador."

Een andere belangrijke vaststelling is dat geen van de 80 asielcentra in België ooit ontworpen is als gezinsvriendelijke omgeving. Het zijn vaak voormalige legerkazernes, hospitalen, vakantiecentra, of kantoorgebouwen. Het boekt biedt een overzicht van goede praktijken en reikt concrete verbeterpunten zoals private gezinskamers of speel- en huiswerkruimtes met computers en goede wifi.

In de asielcentra zijn er nog te veel beperkingen voor gezinnen met kinderen. Ouders kunnen op vele plaatsen niet zelf voor hun kinderen koken, apart sanitair voor kinderen ontbreekt, want sanitaire ruimtes zijn gedeeld en voelen onveilig aan en de kindvriendelijke ruimtes zijn lang niet overal aanwezig. Het moeten samenleven op één kamer kan zelfs tot spanningen leiden, die kunnen escaleren in intrafamiliaal geweld, blijkt uit de bevindingen. 

"De opvangcrisissen doen het opvangbeleid op kwantiteit focussen, op hoe voldoende plaatsen creëren, waardoor de kwaliteit van de opvang vandaag onvoldoende aandacht krijgt," merkt onderzoeker Dirk Geldof op.

De kinderen meer kansen geven, kan volgens de auteurs van het boek door de ouders hun ouderrol te versterken. Al blijkt dat niet evident door de beperkingen die de infrastructuur hen oplegt. Door niet te kunnen bepalen wanneer het gezin eet, zich doucht of hoe de kamer ingericht is, kunnen er spanningsvelden ontstaan met medewerkers rond deze ouderlijke verantwoordelijkheden. 

De onderzoekers stellen dat de opvangmedewerkers nood hebben aan verdere opleiding rond een kindvriendelijke en krachtgerichte basishouding. Ze kunnen sterker inzetten op kindvriendelijke informatie, communicatie en participatie. Dankzij het project werd al een vormingsaanbod gevormd dat honderden medewerkers al gevolgd hebben. "Opvangmedewerkers moeten geen therapeuten of pedagogen worden, maar in de opvang kan men nog actiever inzetten op gezinsondersteuning, ook via verdere vormings- en beleidsinspanningen", verklaart onderzoekster Kaat Van Acker.De auteurs van het boek hopen nu dat hun kindvisie tot vooruitgang kan leiden. Fedasil geeft aan dat het zich bewust is van de uitdagingen in de opvangcentra. Net daarom ging deze samenwerking aan met het kenniscentrum Gezinsweten schappen van hogeschool Odisee. "We zijn tevreden dat we concrete handvaten hebben om het kind- en gezinsbeleid in het opvangnetwerk verder te versterken, wat trouwens aansluit bij de prioriteiten van het Agentschap. Een kindvriendelijk beleid is een speerpunt in het beleidsplan van Fedasil, dat onder andere voorziet in de oprichting van een aparte dienst voor jongeren", aldus Michael Kegels, directeur-generaal van Fedasil.

Het boek en de visietekst zijn vrij te downloaden via de link: www.odisee.be/kind-zijn-in-een-asielcentrum.