Nationaal Sepsisplan voor België: brief aan minister Vandenbroucke

Met deze sensibiliseringsbrief willen experts het publiek en (het kabinet van) minister Vandenbroucke bewustmaken van het bestaan van sepsis met het oog op een vroege diagnose en behandeling. Maar vooral dient men vroegtijdig sepsis onder de aandacht te brengen bij alle gezondheidswerkers die in contact komen met patiënten - artsen, verpleegkundigen, fysiotherapeuten, enzovoorts. Vandaar de vraag om het Nationaal Sepsisplan uit te rollen.

"Sepsis, in de volksmond bekend als bloedvergiftiging, is een veel voorkomende, ernstige ontstekingsreactie veroorzaakt door een ontregelde afweerrespons van het lichaam op een infectie. Ziekteverwekkers kunnen zowel bacteriën, schimmels, virussen of parasieten zijn. Zonder vroegtijdige herkenning en snelle behandeling leidt dit tot septische shock en falen van organen zoals nieren, hart en longen, vaak met blijvende schade of de dood tot gevolg[1]. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie lijden jaarlijks ongeveer 50 miljoen mensen aan sepsis, met 11 miljoen overlijdens tot gevolg[2]. Sepsis is hierbij verantwoordelijk voor maar liefst 20% van alle sterfgevallen wereldwijd. Dit betekent dat elke 2,8 sec iemand sterft aan de gevolgen van sepsis."

Hoge ziektekosten

Data uit onze buurlanden bevestigen de hoge morbiditeit en mortaliteit van sepsis, zowel op intensieve zorg als op andere ziekenhuisafdelingen. In Nederland worden jaarlijks circa 35.000 patiënten slachtoffer van sepsis. Per jaar komen zo’n 10.000 patiënten met sepsis op intensieve zorg terecht, waarmee het de belangrijkste doodsoorzaak op deze afdeling in Nederlandse ziekenhuizen is[3]. In Duitsland kregen in 2013 280.000 gehospitaliseerde patiënten de diagnose van sepsis en stierven ongeveer 70.000 patiënten aan de gevolgen ervan[4]. Ook in Frankrijk werd een hoge ziektelast door sepsis vastgesteld, met meer dan 700.000 patiënten met sepsis en circa 500.000 patiënten met septische shock tussen 2010 en 2015[5]."

"Omwille van de verlengde hospitalisatieduur en gespecialiseerde behandeling brengt sepsis ook hoge ziekenhuiskosten met zich mee, met een mediaan in deze Franse studie van €11.400 voor sepsis en €16.439 voor septische shock. Exacte cijfers voor ons land zijn helaas niet bekend omwille van het gebrek aan een dataregistratie systeem voor sepsis."

Vijf hoofdpunten

"Een vroegtijdige herkenning en snelle behandeling van sepsis zijn essentieel om blijvende schade te voorkomen en levens te redden. De Wereldgezondheidsorganisatie heeft dan ook in 2017 een resolutie aangenomen om overheden aan te sporen een nationaal plan rond sepsis uit te werken met richtlijnen omtrent vroege diagnostiek, behandeling en nazorg[6]. Verschillende Europese landen waaronder Duitsland[7], Nederland[8] en het Verenigd Koninkrijk[9] gaven hier reeds gevolg aan door meetbare kwaliteitsindicatoren rond sepsis in de gezondheidszorg op te nemen. De richtlijnen van de internationale Vereniging van Intensieve Geneeskunde vormen hierbij de leidraad met de volgende 5 hoofdpunten voor onmiddellijke reanimatie en start van de behandeling bij patiënten met sepsis en septische shock[10]:

Protocolgestuurde vroegtijdige herkenning van sepsis en septische shock, met specifiek aandacht in het geval van immuundepressie of neutropenie. Meten van de hoeveelheid lactaat in het bloed (als parameter voor diagnose van sepsis en septische shock).
Afnemen van bloedkweken (bij voorkeur minimaal twee sets) vóór het toedienen van antibiotica.
Onmiddellijk aanleggen van een infuus voor adequate vloeistofreanimatie.
Vroegtijdig toedienen van vasoactieve medicatie bij patiënten met aanhoudende septische shock ondanks vloeistofreanimatie.
Toedienen van antibiotica op geleide van lokale antibiotica richtlijnen.

"Specifiek voor patiënten die met sepsis of septische shock op de spoeddienst worden opgenomen wordt snelle toediening van antibiotica (binnen het uur in het geval van shock of binnen de drie uren in andere gevallen) aangeraden als één van de belangrijke kwaliteitsindicatoren, met als doel de tijd tot behandeling zo kort mogelijk te houden[11]."

Bloedkweken

"Zoals benadrukt in de vermelde internationale richtlijnen alsook in de Duitse, Spaanse[12] en Italiaanse[13] richtlijnen zijn bloedkweken de meest efficiënte methode om de infectiebron bij bloedstroominfecties en sepsis te bepalen. Hiermee kan bij patiënten van alle leeftijden een snelle en accurate diagnose worden gesteld wat toelaat om zo snel mogelijk een correcte en doelgerichte behandeling te starten. Dat resulteert in verminderde kans op antibioticaresistentie en betere herstelkansen voor de patiënt met lagere mortaliteit en ziekenhuiskosten tot gevolg. Omdat de collectie en transport van bloedstalen voor deze test een risico op contaminatie met zich meebrengen dienen richtlijnen voor hygiënische en optimale uitvoering van bloedkweken een belangrijk onderdeel te vormen van een adequaat actieplan voor sepsis."

Nationaal plan

Naar analogie met deze internationale en nationale richtlijnen in andere Europese landen is ook in ons land een nationaal plan rond sepsis nodig om de implicaties op de patiënten en gezondheidszorg te beperken. Dit plan dient een set met meetbare kwaliteitsindicatoren rond sepsis te omvatten waaronder indicatoren voor vroege diagnostiek o.b.v. bloedkweken, onmiddellijke reanimatie en start van de behandeling, en nazorg van de patiënt. Een parlementair voorstel van resolutie werd hiervoor reeds ingediend bij de federale regering door de heer Robby De Caluwé en mevrouw Nathalie Muylle op 22 april 2021."

"Samengevat is sepsis een veel voorkomende levensbedreigende complicatie van infectie waarvan de meest ernstige gevolgen door vroegtijdige opsporing en tijdige start van de behandeling kunnen worden ingeperkt. Een nationaal sepsis plan zal hier zeker toe bijdragen."

"Wij danken u bij voorbaat om dit in overweging te nemen. Heeft u hierover vragen dan staan wij steeds ter beschikking!"

Dr. Manu Malbrain, voorzitter van de expert groep sepsis met als leden: