Dr. Jan Van Meirhaeghe (Vlaams Artsenverbond)  klaagt de aanhoudende taalproblemen in Brusselse ziekenhuizen aan, waarbij Nederlandstalige patiënten vaak geen zorg krijgen in hun eigen taal, ondanks het feit dat het Nederlands een officiële taal is in de hoofdstad. De federale regering erkent het probleem in het regeerakkoord 2025-2029, maar structurele oplossingen blijven uit, meent hij. Intussen werden al meer dan 100 getuigenissen genoteerd op het pas opgerichte meldpunt. 

Onlangs zette Vlaams minister voor de Vlaamse Rand Ben Weyts mee zijn schouders onder een nieuw meldpunt voor spoeddiensten en ziekenhuizen in Brussel die geen zorg in het Nederlands aanbieden. Het initiatief gaat uit van de Vlaamse Volksbeweging (VVB), het Vlaams Artsenverbond (VAV) en het Vlaams Komité voor Brussel (VKB). Dr. Van Meirhaeghe, voorzitter van het VAV, pikt erop in en geeft een eerste stand van zaken.

“Vandaag is het niet ongewoon dat Nederlandstaligen in de hoofdstad moeilijkheden ondervinden om zorg in hun moedertaal te krijgen, ook al is het de belangrijkste landstaal die door de meerderheid in dit land gesproken wordt. In een tweetalige regio is dit onaanvaardbaar. De Regering zal er op toezien dat de wetgeving inzake het gebruik van talen wordt nageleefd, zodat patiënten in de Brusselse ziekenhuizen die onder de wetgeving vallen, in hun eigen taal kunnen behandeld worden dankzij tweetalige diensten. Er zal op worden toegezien dat de tweetalige diensten zo snel mogelijk in de praktijk worden gebracht en waarbij de zorgcontinuïteit gegarandeerd blijft.”

Deze passage vinden we terug op pagina 109 van het Federaal Regeerakkoord 2025-2029, licht dr. Van Meirhaeghe toe.

Het VAV wijst al meer dan vijftig jaar op deze wantoestanden. Reeds in 1967 toonde een studie aan dat de meerderheid van de Brusselse ziekenhuizen overwegend Franstalig is, met Nederlandstalig personeel in ondergeschikte functies. Tweetaligheid wordt niet als noodzaak beschouwd, maar als een wettelijke verplichting die genegeerd wordt.

Historiek

De studiegroep “Mens en Ruimte” besloot onder meer na de enquête “Taaltoestand in de Brusselse ziekenhuizen” uit 1967 dat ‘van de 34 onderzochte klinieken er 29 overwegend of uitsluitend Franstalig waren, slechts 5 instellingen konden tweetalig genoemd worden. Eentalig frans zijn vooral de dokters en de directie. De hogere plaatsen worden ingenomen door de Franstaligen, Nederlandstalig personeel bekleedt de lagere plaatsen. De wet op de tweetaligheid wordt nog steeds beschouwd als een maatregel “opgelegd door de wet”, niet als een noodzaak om patiënten te begrijpen.’

In 1972 pleitte het VAV (toen nog VGV) voor een verregaande communautarisering van de gezondheidszorg. Dit voorstel wordt vandaag opnieuw naar voren geschoven als enige duurzame oplossing. Ook de toenmalige Orde der Geneesheren bevestigde in 2004 dat artsen de taal van de regio moeten spreken, vooral in spoedsituaties waar communicatie cruciaal is.

“In zijn adviezen dd. 15/12/2001 en 17/01/2004 herhaalt de Nationale Raad zijn standpunt geformuleerd in 1977. “In situaties waarin de patiënt zijn hulpverlener niet vrij kan kiezen beschouwt de Nationale Raad het als een deontologische plicht dat zowel de MUG-arts als de arts op de gespecialiseerde functie Spoedgevallen de taal beheerst van de streek waar hij de permanentie waarneemt”. Het stellen van een correcte diagnose berust op de anamnese en een optimale patiënt-arts relatie. Deze individuele verhouding kan niet worden verwezenlijkt door beroep te doen op tussenpersonen (vb. verpleegkundigen). Het is de deontologische plicht van de Hoofdgeneesheer en de Medische Raad, gezien de bevoegdheden hen toegekend door het KB van 15.12.1987 betreffende de Ziekenhuisgeneeskunde, toe te zien op de talenkennis van te benoemen urgentie-artsen en hun evaluatie dienaangaande.”

De situatie verslechterde in 2004-2006 met incidenten waarbij patiënten slachtoffer werden van gebrekkige communicatie. Dit leidde tot de oprichting van een MUG-post in Halle, onder druk van het VAV.

Ook in 2023 kwam de kwestie opnieuw aan bod, onder andere naar aanleiding van de toename van buitenlandse artsen. 

Volgens cijfers van de OESO waren dan voor het eerst meer dan 10.000 buitenlandse artsen actief in dit land. Diverse artsenverenigingen, maar ook de tandartsen en universiteiten reageerden elk vanuit hun perspectief op deze cijfers. Het kwam uitgebreid aan bod in de medische en algemene pers. Buitenlandse studenten die hier een opleiding geneeskunde willen volgen moeten een taaltest afleggen. Het is dan ook niet meer dan normaal dat hetzelfde gevraagd wordt van artsen die hier willen praktijkvoeren.

Minister Vandenbroucke verklaarde dat patiënten recht hebben op zorg in hun eigen taal, maar echte actie bleef uit.

Meldpunt

Een nieuw initiatief kwam er eind 2023 met het meldpunt www.taalklachten.be, opgericht door de Vlaamse Volksbeweging en gesteund door het VAV, VKB en de Vlaamse regering. Dit platform verzamelt klachten over ziekenhuizen die geen Nederlandstalige zorg aanbieden. In korte tijd kwamen er al meer dan 100 meldingen binnen, met als grootste pijnpunten de universitaire ziekenhuizen Saint-Luc, Sint-Pieter en Erasme. “Ze mogen dan wel “catholique”  en “libre” betiteld worden, maar de waarden daarvan dragen ze duidelijk niet uit!”

Volgens het VAV is de oorzaak van het probleem niet alleen het niet-naleven van taalwetten, maar ook de structurele zwakheden van het Brussels gewest. De evolutie van de bevolking – waarbij Vlaamse en Waalse roots vervangen zijn door andere afkomst – draagt bij aan de vervreemding tegenover het Nederlands. De falende Brusselse regeringsvorming en de financiële chaos worden aangehaald als bewijs van het falende model.

Tot die conclusie komt ook Rik Van Cauwelaert op 21 maart laatstleden in zijn zaterdagse column in De Tijd, meldt hij: “De aanslepende vorming van de Brusselse gewestregering is een breekijzer om een staatshervorming te forceren en het gewest definitief onder federaal toezicht te plaatsen. Het federale land kan zich de bestuurlijke puinhopen van het Brusselse beleid niet veroorloven”.

Het sociaaleconomisch failliet van het Brussels gewest heeft ernstige gevolgen voor de kwaliteit en de organisatie van de gezondheidszorg want de alarmerende begrotingstoestand van het Brussels gewest treft ook de werking van de ziekenhuizen. 

Tot slot pleit het VAV opnieuw voor een splitsing van de gezondheidszorg. Een eigen Vlaamse gezondheidszorg zou als enige een rechtvaardige en kwaliteitsvolle zorg in de eigen taal kunnen garanderen in Brussel en de Vlaamse Rand.

> Aantal VT's stijgt opvallend snel ten zuiden van de taalgrens (Jürgen Constandt)