Het socialistisch ziekenfonds stelt vast dat 27% van de mensen die een poging tot zelfdoding ondernamen, drie maanden na het voorval nog geen contact hadden met een huisarts of een psychiater. Onrustwekkend.

De studie liep op basis van gegevens van de ziekenhuisopnames bij eigen (4.063) leden. Onder toezicht van de medische directie werden alle registraties (gecodeerde gegevens) in de databanken van 2011 tot en met 2013 onderzocht.

Meer specifiek analyseerde het ziekenfonds

• het socio-demografische en socio-economische profiel van deze leden
• de opvolging door de huisarts en de psychiater tot 6 maanden na het ontslag uit het ziekenhuis
• het recidiverende karakter van deze pogingen tot zelfdoding.

De gegevens leren trouwens ook dat mensen in een precaire situatie significant meer pogingen tot zelfdoding ondernemen. Ook voorafgaande psychische problemen leiden tot een veel hoger risico. ‘De resultaten zijn onrustwekkend,’ stelt Paul Callewaert, algemeen secretaris van het socialistisch ziekenfonds. Hij pleit voor meer aandacht voor risicofactoren, een betere zorgopvolging, een laagdrempelige toegang tot psychologische zorg en meer onderzoek naar de problematiek van pogingen tot zelfdoding.

In 2012 telden we in ons land 2.203 overlijdens ten gevolge van zelfdoding, waarvan 1.108 in Vlaanderen, 778 in Wallonië en 137 in het Brussels gewest. De cijfers van de laatste gezondheidsenquête in 2013 tonen aan dat 14% van de Belgische populatie al serieus overwogen heeft om een einde te maken aan zijn leven en dat 4,2% dat ook al geprobeerd heeft. Daarnaast wordt het aantal pogingen tot zelfdoding op ongeveer 35.000 geschat.

Meest opvallend:

1. Het risico op pogingen tot zelfdoding ligt hoger bij vrouwen, ten zuiden van de taalgrens en bij mensen in een precaire situatie (verhoogde tegemoetkoming, arbeidsongeschiktheid, invaliditeit, werkloosheid, leefloon en isolement). Vrouwen ondernemen de helft meer pogingen tot zelfdoding dan mannen. Het risico op een poging tot zelfdoding ligt dubbel zo hoog bij rechthebbenden op de verhoogde tegemoetkoming dan bij gewone rechthebbenden, ruim driemaal zo hoog bij mensen in primaire arbeidsongeschiktheid en zelfs bijna vijfmaal zo hoog bij invaliden. Mensen die een leefloon ontvangen ondernemen bijna viermaal zoveel pogingen tot zelfdoding, alleenstaanden dubbel zoveel.

2. Voorafgaande psychische problemen leiden tot een significant hoger risico. Uitgezuiverd voor andere risicofactoren lopen mensen uit de leeftijdsgroep 18-65 jaar ruim vijfmaal meer risico op een poging tot zelfdoding als ze antidepressiva slikken dan wanneer ze dat niet doen.

3. De opvolging van mensen die een poging tot zelfdoding achter de rug hebben, is verre van optimaal. 15% van de leden met een poging tot zelfdoding heeft geen contact heeft gehad met een huisarts of psychiater, noch voordien noch nadien. 27% heeft na de poging tot zelfdoding de eerste 3 maanden geen enkel contact gehad met een huisarts of psychiater. Komt nog bij: het contact met de huisarts ligt lager bij de mannen  met een zelfdodingspoging, zowel pre als post. Het contact binnen de zes maanden volgend op het eidne van de ziekenhuisopname met huisarts en/of psychiater ligt wel iets hoger (resp. 76% en 83%). Vooral min-40-jarigen scoren slecht.

Conclusies en voorstellen

Het socialistisch ziekenfonds doet vier concrete aanbevelingen.

1. Aandacht voor risicofactoren

In tegenstelling tot de geslaagde zelfdodingen liggen factoren zoals verlies van job, armoede en eenzaamheid veel meer aan de oorsprong van pogingen tot zelfdoding. 

2. Nood aan betere opvolging

Er is sprake van onderbehandeling bij de follow-up. Het socialistisch ziekenfonds pleit voor een stringente opvolging van al deze patiënten na ontslag uit het ziekenhuis. Ook patiënten die op de spoed terechtkomen door een poging tot zelfdoding zonder dat een opname volgt zouden van dichtbij opgevolgd en begeleid moeten worden.

3. Laagdrempelige en betaalbare psychologische zorg

Psychotherapie moet beter worden terugbetaald, voor de hulpverlening is meer toegankelijkheid vereist. Van onze totale gezondheidsuitgaven gaat 6% naar geestelijke gezondheidszorg, een oud zeer want veel te weinig in vergelijking met onze buurlanden.

4. Betere kennis

In België is er geen jaarlijkse evaluatie met alle cijfers over zelfdoding en de problematiek errond. Het is echt nodig om hier werk van te maken.