'Omgaan met emoties', 'slecht nieuws', 'spreken over doodgaan', 'omgaan met conflict en agressie', 'ongemotiveerde patiënten' en tot slot 'medische fouten': stuk voor stuk onderwerpen om geregeld bij stil te staan. Artsen, investeer in communicatie met je patiënten want goede communicatie is goed voor de gezondheid.

Artsen, investeer in communicatie met je patiënten want goede communicatie is goed voor de gezondheid. Dat is de rode draad in het nieuwe boek van psycholoog Koen Pardon, "Ik luister". Het geeft richtlijnen voor een gezonde arts-patiënt communicatie en verschijnt deze maand.

Uit onderzoek blijkt immers dat arts-patiëntcommunicatie een belangrijke invloed heeft op de tevredenheid, de therapietrouw en de gezondheid van patiënten. In een review van studies over het effect van empathie (2013) bleek dat empathie de tevredenheid en de therapietrouw van patiënten verhoogde, angst en stress verminderde en tot betere klinische uitkomsten leidde (1). Dat goede communicatie te veel tijd zou nemen, is volgens de auteur een onterechte bezorgdheid bij veel artsen. Goede communicatie vraagt namelijk evenveel tijd als slechte communicatie, maar het eerste brengt zoveel meer op...

Koen Pardon is verantwoordelijk voor het communicatie-onderwijs in de basisopleiding Geneeskunde en de master na master specialistische geneeskunde in de Vrije Universiteit Brussel. Hij kwam als psycholoog jarenlang zelf in contact met patiënten en sprak voor zijn boek met heel wat artsen uit verschillende disciplines.

Onzekerheid

Koen Pardon: “We kennen allemaal wel mensen die na een bezoek aan een arts vertellen dat de dokter ‘vanalles voorschreef maar ik weet niet meer goed waarom’, dat het ‘niet helemaal duidelijk is wat mijn diagnose nu is’ of dat de arts ‘wel heel bot vertelde dat ik niet meer kan genezen.’

Omgekeerd voel je bij veel artsen een onzekerheid, niet als het gaat om hun métier als dokter, maar wel als het gaat om het bevragen of overbrengen van gevoelige informatie aan hun patiënten. Dit boek wil artsen helpen om ook het communicatiemétier beter onder de knie te krijgen. Want hoe beter een arts communiceert, hoe meer de patiënt hier ook baat bij heeft.”

11 seconden voor onderbreking

Het boek wil artsen helpen bij de gesprekken die ze hebben met hun patiënten: hoe kom je echt te weten waar een patiënt mee zit, hoe kan je patiënten overtuigen om een bepaalde therapie vol te houden, hoe communiceer je met mensen die laaggeletterd zijn, hoe kan je patiënten steunen bij moeilijke en ingrijpende gesprekken,... Het bevat heel wat praktische richtlijnen over hoe artsen zulke gesprekken kunnen voeren met als resultaat dat hun patiënten zich gehoord en gesteund voelen.

Onderzoek toont aan dat artsen onvoldoende luisteren naar hun patiënten. In een Amerikaanse studie van consultaties bleek bijvoorbeeld dat artsen slechts in een derde van de gevallen aan hun patienten vroegen wat de reden was voor hun bezoek. Ze onderbraken hun patiënten bovendien al na 11 seconden. Misschien wat Amerikaans getint, maar de algemene conclusie zal niet zoveel verschillen bij ons.

Koen Pardon: “Ik geloof erin, en in onderzoeken wordt dit ook keer op keer bevestigd, dat patiënten beter naar hun dokters luisteren als die dokter in de eerste plaats ook luistert naar hen. De basishouding van empathie is wat mij betreft het belangrijkste in de arts-patiënt communicatie. Belangrijker nog dan alle communicatievaardigheden die je als arts onder de knie zou moeten hebben. Een open en empathische houding kan een gesprek tussen arts en patiënt al een heel eind de juiste richting uitduwen.”

Studenten geneeskunde moeten kunnen oefenen

Dat goede communicatie zoveel positieve effecten heeft op de patiënt, heeft ervoor gezorgd dat onderwijs in arts-patiënt communicatie in de basisopleiding tot arts een belangrijke plaats heeft verworven.

Het accent in de opleiding ligt op het aanleren van communicatievaardigheden in kleine groepen van studenten in intensieve en gerichte trainingen. Het onderwijs staat dicht bij de realiteit van de klinische praktijk: er wordt vertrokken van levensechte casussen en scenario’s en geoefend in rollenspelen met simulatiepatiënten. Er wordt ook actief gebruik gemaakt van de eigen praktijk van de studenten.

Bijscholingen

Koen Pardon pleit ook voor meer aandacht voor communicatie in de specialisatiejaren van de arts en in de ‘echte’ praktijk nadien, in de vorm van bijscholing. Die bijscholing kan bestaan uit regelmatige trainingen op de werkvloer en het regelmatig bespreken van communicatieproblemen met een docent communicatie (supervisie) of met collega-artsen (intervisie). Dit kan helpen om de transfer van de aangeleerde vaardigheden van de basisopleiding naar de praktijk te versterken en te behouden.

Een andere manier om blijvende aandacht te hebben voor communicatie is om bij de bespreking van patienten in ziekenhuizen of huisartsenpraktijken naast het medische aspect steeds en systematisch het patiëntenperspectief en de communicatie op te nemen, wat nu nog te weinig gebeurt, aldus Koen Pardon.

Het boek is in de eerste plaats gericht op artsen in opleiding en wie zich in de eerste helft van zijn loopbaan bevindt. Toch kunnen ook al artsen met heel wat kilometers op de teller er zeker nog iets van opsteken. Vooral het laatste deel, deel 4, bevat interessante hoofdstukjes die iedereen steeds weer aanspreken: 'omgaan met emoties', 'slecht nieuws', 'spreken over doodgaan', 'omgaan met conflict en agressie', 'ongemotiveerde patiënten' en tot slot 'medische fouten': stuk voor stuk onderwerpen om geregeld bij stil te staan.

(1) Derksen F, et al. Br J Gen Pract. Effectiveness of empathy in general practice: a systematic review. Br J Gen Pract . 2013 Jan;63(606) 

Meer info vindt u hier.