Als alles loopt zoals een recent communiqué van de FOD Volksgezondheid voorspelt, zal een geneesmiddel op basis van twee actieve stoffen uit cannabis weldra beschikbaar zijn voor gebruik bij multiple sclerose. Daar ging heel wat studiewerk aan vooraf.
Maggie De Block plaatste haar handtekening onder het KB dat geneesmiddelen met tetrahydrocannabinolen of andere actieve stoffen uit cannabis legaal maakt. Concreet is er momenteel maar één geneesmiddel in de running. Het gaat om een combinatie van delta-9-tetrahydrocannabinol (THC) en cannabidiol. De indicatie is de behandeling van spierspasmen en de pijn die daarmee gepaard gaat bij patiënten met multiple sclerose, als andere geneesmiddelen niet het gewenste resultaat opleveren. Het middel is beschikbaar onder vorm van een orale spray. Bij resorptie vanuit het maagdarmkanaal is de biologische beschikbaarheid immers laag en zeer variabel, als gevolg van een first pass effect. De onderhandelingsprocedure over de terugbetaling in België loopt nog. Magistraal bereiden van cannabisderivaten door de apotheker blijft verboden.
Cannabis geeft geheimen prijs
Cannabis wordt al duizenden jaren voor pijnstilling en een reeks andere gezondheidsproblemen gebruikt, maar in de eerste helft van de 20ste eeuw raakte het middel in onbruik, onder andere door een veranderende mentaliteit. De actieve bestanddelen van cannabis bleven onbekend, en artsen waren niet langer bereid te gebruiken wat ze niet kenden. Pas in 1964 werd THC, het belangrijkste psychoactieve bestanddeel van cannabis, geïdentificeerd. Later volgden een reeks andere, niet-psychoactieve bestanddelen, waarvan cannabidiol, de tweede component van het geneesmiddel dat momenteel voor terugbetaling in ons land wordt aangeboden.
Om te begrijpen hoe de bestanddelen van cannabis op ons lichaam inwerken, moest de wereld voorbij een paradox wandelen: vooral in de Verenigde Staten werden veel middelen geïnvesteerd in het aantonen van de negatieve effecten van cannabis, maar juist daardoor ontdekte men tegen het einde van de jaren 80 de cannabinoïdreceptoren. De terughoudendheid ten opzichte van cannabis had er dus toe geleid dat men ging beschikken over de wetenschappelijke basis om bestanddelen van cannabis te gebruiken voor farmacotherapeutische doeleinden.
Er bestond nog een andere krachtige impuls om onderzoek te doen naar het therapeutische potentieel van cannabis: patiënten met multiple sclerose waren het middel op eigen houtje gaan gebruiken omdat de beschikbare behandelingen onvoldoende verlichting brachten. Ze rapporteerden gunstige effecten op verschillende vlakken, meer bepaald spasticiteit, pijn, tremor en blaasinstabiliteit.
Patiënten worden niet high
De cannabinoïdreceptoren aanwezig in de hersenen (CB1-receptoren) hebben verschillende functies, maar relevant is hier dat ze de neuronale activiteit beperken en een rol spelen bij de regulering van de motoriek. Dat kan de doeltreffendheid van THC bij spasticiteit verklaren. Cannabidiol bindt zich zeer zwak aan cannabinoïdreceptoren, maar heeft een neuroprotectief effect. Bovendien gaat cannabidiol bepaalde effecten van THC tegen, wat verklaart waarom men van het nieuwe geneesmiddel niet high wordt. Klinische studies hebben de meerwaarde van het nieuwe middel aangetoond als behandeling van spasticiteit bij patiënten met multiple sclerose bij wie de reeds bestaande behandelingen onvoldoende verlichting brachten. De ongunstige bijwerkingen van cannabis traden hierbij niet op.
Hier en daar zijn er ook meldingen dat cannabis bij patiënten met multiple sclerose zou helpen tegen andere symptomen en klachten, zoals neuropathische pijn, tremor en blaasinstabiliteit. Hierover zijn er geen sluitende gegevens voorhanden. Maar met het oog op de huidige resultaten, meldt de American Academy of Neurology op haar website dat THC waarschijnlijk niet helpt tegen tremor en blaasinstabiliteit.
Dr. M.L.
