De Spaanse griep is nooit helemaal weggeweest

Hoe relevant is het nog om vandaag onderzoek te voeren naar de Spaanse griep? Heel relevant, zo blijkt. Toen in de aanloop naar de zomer van 1918 het einde van het leed van de Eerste Wereldoorlog stilaan in zicht was, dook een nieuwe plaag op onder de vorm van een zeer dodelijke griep. De epidemie kreeg snel een pandemische allure en doodde naar verluidt tussen vijftig en honderd miljoen mensen wereldwijd. De Spaanse griep was daarmee vijf tot tien keer dodelijker dan de oorlog zelf. Op 7 en 8 februari buigen biomedici, samen met historici van over de hele wereld, zich voor het eerst samen over die Spaanse griep tijdens een uniek congres in Ieper.

"Het is vooral relevant omdat het nog kan gebeuren", zegt viroloog en griepspecialist Marc van Ranst van de KU Leuven. "We kunn en ons niet helemaal wapenen tegen een nieuw en virulent griepvirus dat de kop opsteekt. Misschien zullen we met een vaccin nog snel de schade wat kunnen beperken, maar als alle voorwaarden aanwezig zijn, kan zo'n griepvirus nog altijd heel veel leed veroorzaken."

De Spaanse griep was de grootste doodsoorzaak van de voorbije eeuw. Voor pandemieën van een gelijkaardige omvang moeten we al terug gaan naar de negentiende eeuw toen verschillende cholera-epidemieën lelijk huis hielden in Europa, en nog daarvoor tot de grote pestepidemie in de veertiende eeuw. "Als vijftig miljoen mensen, volgens recentere gegevens eerder honderd miljoen, sterven op een totale wereldbevolking van op dat ogenblik ongeveer 1,7 miljard, dan is het belang moeilijk te onderschatten", zegt Van Ranst. "Mocht er nu een gelijkaardige pandemie door de wereld razen, dan mogen we het aantal te verwachten slachtoffers ook naar boven bijstellen in functie van de huidige wereldbevolking."

Ook Dominiek Dendooven, wetenschappelijk medewerker van het In Flanders Fields Museum in Ieper, historicus en één van de medeorganisatoren van het congres, vindt dat het hoog tijd wordt voor wat diepgaander onderzoek naar de Spaanse griep. "Het is heel eigenaardig dat een pandemie met dergelijke verstrekkende gevolgen na honderd jaar al bijna vergeten is", vindt Dendooven. "De honderdste verjaardag van het einde van de eerste wereldoorlog heeft terecht erg veel aandacht gekregen de voorbije maanden, maar de griepepidemie die erop volgde en die eigenlijk veel meer slachtoffers heeft geëist, lijkt tussen de plooien van de geschiedenis te zullen vallen. En dat mag niet gebeuren."

Vanuit een historisch oogpunt is de Spaanse griep erg interessant, zeker in combinatie met de oorlog. Wetenschappers proberen antwoorden te vinden over de invloed van de oorlog op de verspreiding van de griep, over de plek waar die griep destijds ontstaan is, over de invloed van de mobilisatie van Amerikaanse troepen en de gevechten waar ze in Europa aan deelnamen. "In hoeverre heeft de Spaanse griep zelf een invloed gehad op het verloop van de eerste wereldoorlog? ", vraagt Dendooven zich af. "Hier ligt voor historici een domein dat voor een groot stuk onontgonnen is."

Voor de biomedische wetenschap is de Spaanse griep eigenlijk nooit helemaal weggeweest. "In 2009 dook het virus van de Spaanse griep, het H1N1-virus, uit het niets weer op in Mexico", zegt Van Ranst. "Dat is tien jaar geleden en één van de redenen waarom het congres nu plaats zal vinden. Net als in 1918 zagen we bij die nieuwe uitbraak dat vooral jonge mensen eraan stierven. Dat komt, paradoxaal genoeg, omdat hun afweersysteem sterker is. Jonge, kerngezonde mensen kunnen heel fel reageren op een griepinfectie en sterven dan eigenlijk aan de gevolgen van het in gang trekken van hun eigen immuunsysteem en de lichamelijke neveneffecten daarvan. Eerlijk gezegd was ik in 2009 toch wat ongerust over de mogelijke gevolgen van die uitbraak. Maar al bij al viel h et nogal mee. De Spaanse griep was destijds zowel erg dodelijk als erg makkelijk overdraagbaar van mens tot mens. In 2009 was dat een stuk minder het geval."

Van Ranst kijkt tijdens het congres vooral uit naar het historisch luik van het onderzoek. "De biomedische kant ken ik onderhand wel", zegt hij. "Ik verzamel al jaren postkaarten uit 1918 en de eerste helft van 1919, alleen om te zien of er ook verwijzingen naar de griep op te vinden zijn."

U wil op dit artikel reageren ?

Toegang tot alle functionaliteiten is gereserveerd voor professionele zorgverleners.

Indien u een professionele zorgverlener bent, dient u zich aan te melden of u gratis te registreren om volledige toegang te krijgen tot deze inhoud.
Bent u journalist of wenst u ons te informeren, schrijf ons dan op redactie@rmnet.be.