Tussen 1997 en 2017 is het antibioticagebruik buiten de ziekenhuizen in Europa niet gedaald. Dat blijkt uit een onderzoek van de universiteiten van Antwerpen en Hasselt. In België ligt het gebruik bovendien boven het Europese gemiddelde, al is de trend in ons land wel dalend.

Overmatig antibioticagebruik heeft op termijn ernstige gevolgen. Doordat bacteriën resistent worden, kunnen onschuldige infecties leiden tot zware gezondheidsproblemen en zelfs fataal worden. Wanneer antibiotica hun werk niet doen, worden transplantaties en operaties ook een stuk risicovoller en gaan ziektekosten omhoog.

Campagnes die in het verleden werden opgezet om overdreven antibioticagebruik tegen te gaan, blijken niet geholpen te hebben. Dat wijst een onderzoek van UAntwerpen en UHasselt uit: globaal gezien nam op twintig jaar het antibioticagebruik in Europa niet af.

"Uit onze analyse van de data van het European Surveillance of Antimicrobial Consumption Network (ESAC-Net) - de cijfers hebben betrekking op het gebruik buiten de ziekenhuizen - blijkt onder meer dat er nog steeds sprake is van een grote seizoensvariatie", zegt professor Samuel Coenen van UAntwerpen. "In de winter worden antibiotica vaak overmatig gebruikt in de strijd tegen virale infecties. Helaas, want het inzetten van antibiotica is in dergelijke gevallen gewoon zinloos."

Bovendien toont de analyse dat steeds meer penicillines met een breed spectrum gebruikt worden. Dat is een slechte zaak, want die werken de resistentie extra in de hand. Ook het gebruik van de chinolonen, een andere groep breedspectrumantibiotica, zit in de lift. 

In België ligt het gebruik per inwoner nog steeds boven het Europese gemiddelde, maar zien de onderzoekers voornamelijk een dalende trend. Dit geldt zowel voor het totale gebruik, als voor de verhouding breed- over smalspectrumantibiotica. Om het gebruik van chinolonen in te dijken, werden in België sinds 1 mei 2018 de terugbetalingscriteria van deze breedspectrumantibiotica gewijzigd.

De onderzoekers publiceerden de resultaten in een reeks artikels in het Journal of Antimicrobial Chemotherapy. "Betrouwbare informatie over antibioticagebruik is een essentieel onderdeel in de strijd tegen resistentie", zegt professor Niel Hens (UAntwerpen/UHasselt). "Deze informatie kan bijvoorbeeld bruikbaar zijn om campagnes op te zetten, doelstellingen te formuleren rond het gebruik van specifieke groepen van antibiotica en om na te gaan of antibiotica worden gebruikt conform nationale richtlijnen."