Vanaf 1 januari 2026 riskeert ongeveer één op vier Belgen zijn vrije keuze in de gezondheidszorg kwijt te raken. De mutualiteiten zullen dan op basis van een inkomensonderzoek automatisch bepalen of patiënten onder het statuut van verhoogde tegemoetkoming vallen. Dat klinkt zorgzaam en beschermend, maar het is allesbehalve vrijblijvend. En vooral: het gebeurt zonder de toestemming van de patiënt. Erger nog, de patiënt kan het statuut niet weigeren. 

Meer dan 2,7 miljoen Belgen zullen zo onderworpen worden aan een systeem waarin ze niet meer vrij kunnen kiezen waar, wanneer en door wie ze behandeld worden. En als de Commissie Gezondheidszorgdoelstellingen van het Riziv haar zin krijgt, vallen binnenkort zelfs 3,4 miljoen Belgen – één op drie  –  onder het statuut. 

Artsen mogen voor deze patiënten geen ereloonsupplementen meer aanrekenen – niet in het ziekenhuis, niet in de privépraktijk, niet in de ambulante zorg. Dit statuut is op zich waardevol voor wie het echt nodig heeft. Maar de manier waarop het vandaag wordt uitgerold – massaal, automatisch, zonder inspraak – ondermijnt de essentie van kwaliteitsvolle zorg: keuzevrijheid en vertrouwen.

De realiteit is dat het debat over “hoge erelonen” misleidend wordt gevoerd. Want de waarheid is dat de arts al jarenlang het verschil financiert. De indexatie van artsenhonoraria blijft systematisch achter bij die van het zorgpersoneel. De arts investeert mee in de infrastructuur van het ziekenhuis. Hij koopt, samen met collega’s, de technologie aan die de overheid niet langer wil financieren. Innovatieve toestellen, precisie-instrumenten, snellere, veiligere operatietechnieken. Artsen doen dit zonder overheidssubsidie, zonder mutualiteitssteun. Gewoon omdat ze geloven in betere zorg.

Maar dat model werkt alleen zolang er voldoende inkomsten zijn. Dure investeringen zijn enkel mogelijk als er ruimte is om supplementen aan te rekenen aan wie dat wil en kan. Vanaf 2026 geldt dat niet meer voor een op de vier patiënten. En dus worden investeringen in technologie en innovatie plots niet meer rendabel. Gevolg: die groep verliest de toegang tot de nieuwste zorg. En wie niet onder het statuut valt? Die zal méér moeten betalen. Want iemand moet het verschil blijven dragen.

Bovendien: patiënten kunnen dit statuut niet weigeren. Ze kunnen het niet kiezen, het wordt hen toegewezen. Door systemen, niet door mensen. Door mutualiteiten, niet door hun arts. Door modellen, niet door de medische realiteit.

Het gaat hier niet alleen over geld. Het gaat over hoe we als samenleving omgaan met autonomie, met solidariteit, met de grenzen van bemoeizorg. Indien men zo verder gaat met het ondermijnen van het ondernemerschap in de gezondheidszorg, dan zullen we onherroepelijk een achteruitgang van de kwaliteit van onze zorg krijgen. 

We vallen immers zonder investeringen in technologie: de overheid doet het niet, de mutualiteit wil het niet en de arts kan het niet (meer). Als de overheid niet meer investeert, de mutualiteit geen ruimte laat, en de arts niet meer mag, dan valt het systeem stil. Dan verdwijnt de innovatie, de nabijheid, de menselijkheid uit onze zorg.

Iedere patiënt blijft welkom. Ook wie onder het statuut verhoogde tegemoetkoming valt. Maar de zorg die we kunnen bieden, zal veranderen. En niet ten goede. Daarom is het belangrijk dat patiënten weten tot welk statuut ze vanaf 2026 zullen behoren. 

Daarom roep ik hen op om het na te vragen bij hun mutualiteit: “Informeer u. En stel uzelf de vraag die nu meer dan ooit telt: is vrije keuze in uw zorg belangrijk voor u? Zo ja, laat het dan ook horen, voor het te laat is.”