De Hoge Gezondheidsraad formuleert enkele aanbevelingen voor de Belgische overheid: wat zijn de gevolgen voor de volksgezondheid als je wordt blootgesteld aan magnetische velden van de elektriciteitsvoorziening? De link met meer kinderleukemie valt niet uit te sluiiten. Er is dan weer geen reden om te denken aan een bijkomend gezondheidsrisico zoals een neurodegeneratieve ziekte.

Een eerder advies dateert al van 2008. Wat leert ons voortschrijdend inzicht? Ook uit nieuwer onderzoek en hernieuwde analyses van alle gegevens volgt dat bij blootstelling aan magnetische velden van de elektriciteitsvoorziening in de woonomgeving bij waarden groter dan 0,3 tot 0,4 mu T een verhoging van het vóórkomen van kinderleukemie wordt gevonden van de orde van grootte van een factor 2. Het blijkt dat het verband duidelijker naar voren komt als de magnetische veldsterkte als blootstellingsmaat wordt genomen in plaats van de afstand van de woning tot hoogspanningslijn. Of de magnetische velden de oorzaak van het verhoogd vóórkomen van kinderleukemie zijn, is onzeker, maar kan niet worden uitgesloten.

Nederland

In een advies van de Hoge Gezondheidsraad en Nederlandse Gezondheidsraad van 2012 werd becijferd dat in Nederland het extra risico op het ontwikkelen van leukemie bij kinderen (tot 15 jaar) ongeveer 3 per 100 000 is, wat overeenkomt met ongeveer 1 extra ziektegeval per twee jaar (Health Council of the Netherlands and Superior Health Council, 2012). België blinkt uit door een gebrek aan gegevens, maar het is  redelijk om deze cijfers ook voor België als indicatieve schatting te hanteren.

Neurodegeneratieve aandoeningen

Over andere aandoeningen bij kinderen of volwassenen in samenhang met blootstelling aan magnetische velden van de elektriciteitsvoorziening geeft het onderzoek geen uitsluitsel. Het meeste onderzoek heeft zich gericht op neurodegeneratieve aandoeningen, die vooral bij oudere volwassenen optreden. Als een verband al bestaat, is het additionele risico op deze aandoeningen zeer beperkt.

Minderheidsstandpunt genexpressie

Opmerkelijk is dat tijdens de validatiefase door het College en na overleg met de leden van de werkgroep, Prof. Dr. N. van Larebeke (lid van het College) de toevoeging van een minderheidsstandpunt aan het advies vroeg. Dit werd door het College aanvaard op basis van overleg en de verstrekte wetenschappelijke referenties. Dit minderheidsstandpunt werd niet aanvaard door de werkgroep die verantwoordelijk is voor het advies en verbindt daarom niet haar leden, maar enkel Prof. Dr. N. van Larebeke.

Prof. Dr. N. van Larebeke onderschrijft het advies, maar wil laten opmerken dat bij hoge intensiteiten aan ELF elektromagnetische velden biologische effecten, waaronder veranderingen in de genexpressie, zijn aangetoond (Lee et al., 2015) die mogelijk zouden kunnen bijdragen tot de inductie van leukemie. Maar hoe deze effecten zouden kunnen bijdragen tot het ontstaan van leukemie, is onduidelijk. Een recente analyse van alle onderzoekgegevens waarbij de afstand van een woning tot een hoogspanningslijn als maat voor de blootstelling aan magnetische velden was gebruikt, gaf geen consistent beeld. Een risico op een verhoogd vóórkomen van kinderleukemie nabij de hoogspanningslijn konden de onderzoekers niet uit de blootstelling aan magnetische velden verklaren (Amoon et al, 2018). 

Aanbevelingen

De belangrijkste aanbeveling van het advies van 2008 was om in de woonomgeving de blootstelling aan magnetische velden van de elektriciteitsvoorziening te beperken tot 0,4 mu T. De Raad meent dat het recentere onderzoek naar het verband tussen magnetische velden van de elektriciteitsvoorziening en het vóórkomen van kinderleukemie geen aanleiding geeft om deze aanbeveling, die is gericht aan de verantwoordelijke overheidsinstanties, te wijzigen.

Hoewel het meeste onderzoek de blootstelling aan magnetische velden van bovengrondse hoogspannings- en distributielijnen betrof, meent de Raad, zoals ook door zijn Nederlandse evenknie wordt geopperd, dat bij het beleid tot beperking van de magnetische veldsterkte ook de velden van ondergrondse lijnen betrokken moeten worden. De vraag is of ook blootstelling aan magnetische velden van elektrische apparaten bij de zojuist bedoelde blootstellingswaarden in rekening moet worden gebracht. De HGR meent, net als in zijn eerdere advies, van wel, in elk geval als het elektrische apparatuur met langdurige blootstelling betreft. In het advies van 2008 werden elektrische wekkers, elektrische dekens en elektrische vloerverwarming genoemd.

Slaapkamer

Dat de aandacht zich daarbij vooral op de slaapkamer richtte, is begrijpelijk gezien de relatief lange dagelijkse verblijfsduur aldaar, in het bijzonder van kinderen. Zoals in het overzicht van het wetenschappelijk onderzoek is aangegeven, is een mogelijke invloed van de magnetische velden op andere ziekten dan kinderleukemie niet waarschijnlijk.

Door echter de aanbeveling van de Raad tot beperking van de magnetische veldsterkte in de woonomgeving algemeen te laten gelden, is er op grond van wat nu bekend is, geen reden om een additioneel gezondheidsrisico, van in het bijzonder neurodegeneratieve ziekten, te veronderstellen. 

In Nederland is het beleidsuitgangspunt om het over een jaar gemiddelde magnetisch veld in de woonomgeving te beperken