Afgelopen jaar vielen in België 126.000 sterfgevallen te betreuren. Dat zijn er volgens een schatting van gezondheidsinstituut Sciensano 17.966 meer (16,6 pct) dan de verwachte 108.000. De oversterfte wordt gelinkt aan drie belangrijke dodelijke gebeurtenissen: de twee golven van de coronapandemie en de hittegolf van augustus. Dat meldt Sciensano. Ook Statbel heeft interessante cijfers over de sterfte.
In de jaren 2015 tot en met 2019 kreeg België ook te maken met oversterfte als gevolg van hittegolven en griep, maar met een gemiddelde van +2 procent lag die veel lager dan in 2020 (+16,6 pct). Die extra sterfte kan op het conto geschreven worden van COVID-19 (+19.620 overlijdens) en de hittegolf van augustus (+1.503 tussen 5 en 20 augustus).
Het totaal van de overlijdens door COVID-19 en de hittegolf samen (21.123) ligt hoger dan de totale oversterfte in 2020 (17.966). Dat komt omdat door de lockdowns en de coronamaatregelen onder meer minder griepdoden en verkeersslachtoffers zijn gevallen.
Meer oversterfte in eerste golf
De oversterfte was volgens de berekeningen van Sciensano hoger in de eerste golf (week 13 tot 18) dan in de tweede golf (week 43 tot 52). In de eerste golf vielen gedurende zes weken 1.310 extra sterfgevallen per week.
De tweede golf verliep meer gespreid, met gedurende tien weken gemiddeld 806 overlijdens per week. In de eerste periode vielen significant meer doden per dag door COVID-19 (188) dan in de tweede (127).
Over de twee golven ligt het totaal aantal sterfgevallen gelinkt aan COVID zeer dicht bij het aantal extra sterfgevallen. Tijdens de eerste golf werden 7.910 coronadoden geteld en 7.858 extra sterfgevallen (62 pct oversterfte). In de tweede golf waren er 8.863 COVID-doden en 8.056 extra sterfgevallen (37 pct oversterfte).
Regionale verschillen
In de eerste golf overleden vooral mensen ouder dan 84 jaar. Dat is op nationaal niveau ook zo in de tweede golf. In Wallonië en Brussel stelt Sciensano echter meer oversterfte vast in de leeftijdsgroep van 65-84 jaar.
Hoewel de eerste golf sterk vergelijkbaar verliep in alle regio's, waren er specifieke verschillen in de tweede. De periode van oversterfte duurde in de tweede golf minder lang in Brussel (zes weken) dan in Vlaanderen en Wallonië (negen weken). Gemiddeld waren er in de eerste periode bijna twee keer zoveel extra sterfgevallen per week dan in de tweede in Vlaanderen en Brussel. In Wallonië is dat verschil kleiner.
Hasselt en Antwerpen hoogste sterfte
Ook het Belgische statistiekbureau Statbel publiceerde cijfers over de oversterfte in 2020. Statbel registreerde met 127.000 iets meer overlijdens dan Sciensano (126.000). Volgens Statbel vielen er daarvan 70.880 in Vlaanderen (+ 13 pct ten opzichte van 2019), 45.249 in in Wallonië (+ 19 pct) en 11.005 in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (23 pct).
Van de Vlaamse provinciehoofdsteden hebben Hasselt (+ 12,1 pct) en Antwerpen (+ 11,9 pct) de hoogste oversterfte, gevolgd door Leuven (+ 9,2 pct), Gent (+ 7,4 pct) en Brugge (+ 5,9). De stad Brussel doet het significant slechter met een stijging van 27,3 procent.
Statbel onderzocht ook het verband tussen de oversterfte en drie factoren: bevolkingsdichtheid, aandeel 85-plussers en welvaartsindex. Op het eerste zicht vond Statbel geen duidelijk verband. Zo heeft bijvoorbeeld Sint-Joost-ten-Node, de gemeente met de hoogste bevolkingsdichtheid (23.358 inwoners per vierkante kilometer) een vergelijkbare oversterfte als Gingelom (148 inw./km2).
Sterke stijging brutosterftecijfer
In 2020 zijn de sterftecijfers voor de maanden april (15.518) en november (14.032) de hoogste maandelijkse sterftecijfers sinds de start van de metingen in 1840. 2020 was met 127.134 doden het zesde meest dodelijke. Het dodelijkste was oorlogsjaar 1940 met 133.718 overlijdens.
Het brutosterftecijfer ten slotte, dat is de verhouding, uitgedrukt in promille, tussen het aantal overlijdens en de bevolking in het beschouwde jaar, bedraagt 11,1 op 1.000. Dat is een sterke stijging ten opzichte van 2019 (9,5 promille).
