Hoe is het gesteld met het geestelijk welzijn in België? De deskundigen van de onafhankelijke Ziekenfondsen (OZ)  analyseerden alvast gegevens voor psychiatrische ziekenhuisopname, psychofarmacologie en psychotherapie. Dat in de hoop dat de balans wordt opgemaakt in België op basis van een analyse over de terugbetaalde verzorging in 2018, 19 en 20. Er volgen aanbevelingen.

In ons land blijkt uit de gezondheidsenquête van Sciensano dat ongeveer 1 op de 3 Belgen in 2018 aangaf slecht in zijn vel te zitten, dat 1 op de 5 gevoelens van depressie en neerslachtigheid ervoer en dat 1 op de 10 leed aan een geestelijke stoornis.

In hun laatste studie stellen de Onafhankelijke Ziekenfondsen (OZ) voor om de balans op te maken van de gezondheidstoestand in België, door de gegevens over de terugbetaalde verzorging in de jaren 2018, 2019 en 2020 te analyseren. Dat deden de deskundigen van OZ  alvast voor psychiatrische ziekenhuisopname, psychofarmacologie en psychotherapie.

Belangrijkste resultaten

• Niet minder dan 9% van de bevolking gebruikte antidepressiva tussen 2018 en 2020. Vrouwen worden daarbij twee keer zoveel getroffen als mannen. Het gebruik van deze geneesmiddelen neemt bovendien toe met de leeftijd en het betreft vaker mensen die een armoederisico lopen (rechthebbenden op de verhoogde verzekeringstegemoetkoming).
• De aflevering van antidepressiva in de leeftijdsgroep van 19-24 jaar stijgt met 12% tussen 2018 en 2020. Van wie minste één antidepressivum voorgeschreven kreeg, nam ongeveer 2/3 deze middelen chronisch in tijdens de analyseperiode.
• Wat antipsychotica betreft, gebruikte ongeveer 2,4% van de OZ-leden ten minste één antipsychoticum gedurende de onderzoeksperiode. In 2020 (de periode van de Covid-19 pandemie) werd de grootste toename van het gebruik van antipsychotica (bijna 7%) waargenomen in de leeftijdsgroep van 19-24 jaar.
• Bijna 3% van de bevolking heeft psychotherapie gevolgd bij een psychiater tijdens de analyseperiode. De leeftijdsgroep 40-54 jaar gaat het vaakst naar een psychiater. Onze studie toont een daling van het aantal psychotherapeutische raadplegingen sinds 2018 (-4,3% van 2018 tot 2020). Opmerkelijk is dat in dezelfde periode alleen in de leeftijdsgroep van 19-24 jaar het gebruik van psychotherapeutische raadplegingen is toegenomen (met bijna 5%).

Comorbiditeit en overlijden

Het onderzoek bevestigt ook het verhoogde risico op comorbiditeit bij mensen met een geestelijk gezondheidsprobleem in vergelijking met een bevolking zonder geestelijke gezondheidsproblemen. "Meer bepaald stelden we vast dat geestelijke gezondheidsproblemen vaak samenhingen met chronische ziekten: mensen met een geestelijk gezondheidsprobleem hebben bijvoorbeeld significant meer kans op diabetes of hartziekten dan iemand zonder een geestelijk gezondheidsprobleem."

Het risico op overlijden ligt ook veel hoger bij personen met geestelijke gezondheidsproblemen: er zijn 6 keer meer sterfgevallen onder deze mensen in vergelijking met mensen zonder geestelijke gezondheidsproblemen. Met name in 2020 was het sterftecijfer bijna 9 keer hoger voor 19-24-jarigen met geestelijke gezondheidsproblemen dan voor degenen zonder geestelijke gezondheidsproblemen.

Aanbevelingen

"Wij pleiten wij voor een correct gebruik van het beschikbare budget voor dit soort zorg, door de nadruk te leggen op initiatieven die gericht zijn op preventie, vroegtijdige opsporing van geestelijke gezondheidsproblemen en de behandeling ervan. Meer investeren dus in de preventie in de school- en de werkomgeving. Dat omvat een sterkere geestelijke gezondheidseducatie, wat neerkomt op een betere kennis van de geestelijke gezondheidsproblemen, om zo de stigmatisering te verminderen."

"Preventieve maatregelen voor jongeren zijn bijzonder belangrijk, aangezien het aantal geestelijke gezondheidsproblemen bij jongeren de laatste jaren duidelijk is gestegen."

I"nvesteren in de bevordering van psychotherapeutische behandelingen door erkende zorgverleners is ook van cruciaal belang om ervoor te zorgen dat mensen toegang hebben tot zorg wanneer zij die nodig hebben en om een terugval van geestelijke gezondheidsproblemen te voorkomen."

Ten slotte pleiten de OZ ervoor om meer te investeren in crisiseenheden en meer psychiatrische bedden ter beschikking te stellen voor doelgroepen met specifieke noden die vandaag vaak op wachtlijsten terecht komen, zoals adolescenten en jongeren.

Actie van de ziekenfondsen

De OZ hebben de resultaten van deze cartografie niet afgewacht om actie te ondernemen ter ondersteuning van het geestelijke welzijn.

Helan Ziekenfonds vergoedt sessies bij de psycholoog die niet worden gedekt door de ziektekostenverzekering voor kinderen, jongeren en volwassenen. Aangeslotenen kunnen ook profiteren van 5 gratis raadplegingen per jaar via de Helan Luisterlijn. Daarnaast voert Helan ook bewustmakingscampagnes om de mentale veerkracht te vergroten. Zo lanceerde het ziekenfonds onlangs de campagne www.musturberen.be, waarmee mensen bijvoorbeeld hun stress- en vermoeidheidsniveaus kunnen testen in verhouding tot de druk die zij in hun dagelijks leven voelen.

> Ontdek de volledige studie hier