De harde optredens tegen oppositiestemmen in China en Rusland, de militaire coups in Myanmar en Soedan, en de leiders met autocratische trekjes in democratieën zoals Hongarije en Brazilië doen vermoeden dat autocratieën aan een opmars bezig zijn, schrijft Human Rights Watch (HRW) in zijn jaarverslag. "Maar de realiteit is complexer", zegt Kenneth Roth, directeur van de mensenrechtenorganisatie, donderdag op een online persconferentie. De hemel betrekt voor autocraten, meent HRW.
Het 32ste jaarverslag, dat donderdag is gepubliceerd, schijnt een licht op de mensenrechten in bijna 100 landen, van Afghanistan tot Zimbabwe. Over België bericht het jaarverslag niet, maar het scheert Frankrijk en Duitsland over de kam. Zo bestempelt HRW de situatie van migranten en hun kinderen in de kampementen in het noorden van Frankrijk als "vernederend". Wat Duitsland betreft, hekelt HRW dat nog heel wat Afghaanse mensenrechtenactivisten, journalisten en lokale werknemers wachten om Duitsland binnen te komen.
In het algemeen moeten democratische leiders beter hun best doen en grote problemen zoals de klimaatcrisis, de coronapandemie, armoede, racisme en technologische bedreigingen zoals fake news op sociale media aan te pakken, stelt Roth. "Maar democratische leiders hebben slechts kleine stapjes genomen om die problemen aan te pakken." Ze zijn immers te zeer verstrikt in partijdige gevechten en bezorgdheden op korte termijn, meent Roth. Ook in hun omgang met autocraten vallen democratische leiders te vaak terug op realpolitik of verkiezen ze zogenoemde stabiliteit boven de verdediging van democratische principes, schrijft Roth in het jaarverslag.
Voor autocratische leiders schetst het jaarverslag een duister toekomstbeeld. Door verkiezingen te manipuleren en oppositiestemmen het zwijgen op te leggen, houden autocratische leiders eigenlijk "zombieverkiezingen", legt Roth uit, zoals HRW onder meer in Rusland, Hongkong en Nicaragua en Wit-Rusland zag gebeuren. Zo verliezen ze alle legitimiteit die ze hoopten te winnen met een verkiezingsuitslag in hun voordeel, meent Roth. Hoewel dergelijke verkiezingen goed uitdraaien voor autocraten, zijn het eigenlijk "wanhoopsdaden". Volgens HRW illustreren "zombieverkiezingen" dat de autocraten "elk vooruitzicht op steun van het volk" verloren hebben.
"Wanneer mensen zien dat onberekenbare heersers onvermijdelijk hun eigen belangen boven die van het volk stellen, blijft de vraag van het volk naar een democratie die rechten respecteert vaak sterk", schrijft Roth. "De coronapandemie heeft die egoïstische neiging onder de aandacht gebracht. Veel autocratische leiders bagatelliseerden de pandemie, keerden wetenschappelijk bewijs de rug toe, verspreidden valse informatie en verzuimden basismaatregelen te nemen om de gezondheid en de levens van het volk te beschermen", zegt Roth.
"Sommige autocraten grepen de pandemie aan als voorwendsel om betogingen tegen hun beleid tegen te houden, terwijl ze betogingen in hun voordeel soms toestonden", vervolgt Roth. En toch gingen mensen betogen. "In land na land komen mensen op straat", zegt Roth. "Er zijn maar weinig betogingen voor een autocratisch bewind."
