Wat in theorie een medisch vangnet moet zijn, blijkt in de praktijk een wirwar van regels, willekeur en schrijnende situaties. In zijn recente rapport trekt het Rekenhof hard van leer tegen de manier waarop het systeem van dringende medische hulp (DMH) voor mensen zonder wettig verblijf wordt toegepast. Het stelt fundamentele vragen over ethiek, medische verantwoordelijkheid en de rol van artsen in het proces.

Volgens internationale verdragen hebben mensen zonder papieren recht op dringende medische hulp, die niet alleen spoedeisende hulp omvat, maar ook chronische en preventieve behandelingen. In de praktijk blijkt echter dat slechts 10 tot 20% van de doelgroep die hulp effectief krijgt. Velen kennen het systeem niet, vrezen arrestatie of stuiten op een kafkaiaanse papiermolen.

Het Rekenhof stelt vast dat toegang tot DMH sterk verschilt per OCMW. Sommige eisen dat iemand al drie maanden in de gemeente verblijft. Andere verplichten dat het medisch attest wordt opgesteld door een 'eigen' arts. Resultaat: zorg wordt postcodebeleid. Wie pech heeft, belandt ondanks ernstige aandoeningen zoals kanker of hartfalen maanden zonder behandeling. Medisch onverantwoord, daar is geen zachter woord voor.

Privacy? Een bijzaak

Wat artsen bijzonder moet verontrusten, is de omgang met medische dossiers. Niet-medisch personeel van OCMW’s krijgt soms inzage, en in bepaalde gevallen worden gegevens zelfs gedeeld met de Dienst Vreemdelingenzaken. Het beroepsgeheim, een van de fundamenten van de arts-patiëntrelatie, wordt hierdoor ondergraven. Dat dit het vertrouwen in hulpverlening verder beschadigt, hoeft geen betoog.

Het Rekenhof windt er geen doekjes om: beslissingen over medische zorg horen thuis bij artsen, niet bij administratieve medewerkers. Toch is het vandaag vaak een maatschappelijk werker of ambtenaar die, los van medische expertise, bepaalt of iemand toegang krijgt tot hulp. Artsen die attesten afleveren worden soms genegeerd, of erger: hun oordeel wordt onderuitgehaald door mensen zonder medische achtergrond.

Het rapport roept op tot een grondige hervorming van het systeem met eenvoudigere, uniforme procedures en regels in alle gemeenten. Alleen artsen kunnen medische beslissingen nemen en het beroepsgeheim moet te allen tijde gerespecteerd worden.  

Restrictieve steden

Hoewel het rapport zich terughoudend opstelt over specifieke steden, is duidelijk dat onder meer Antwerpen en Brussel-Stad een restrictief beleid voeren. In Antwerpen zou volgens cijfers tot de helft van de DMH-aanvragen worden geweigerd, ook bij duidelijke medische noodzaak. In Brussel-Stad werden in het verleden gezinnen met minderjarige kinderen systematisch doorverwezen naar Fedasil, waar velen echter niet durven aankloppen uit angst voor repatriëring. Zo blijven mensen in medische nood in de kou staan.

Maar er zijn ook lichtpunten. In Gent is er een proactief beleid waarbij geen medisch attest vereist is. Ook in Brussel is er beterschap met de invoering van een uniform aanvraagformulier. Deze voorbeelden tonen aan dat efficiëntie en menselijkheid perfect hand in hand kunnen gaan. Het Rekenhof zegt wat veel artsen al lang aanvoelen: we zijn medisch verantwoordelijk, maar worden beleidsmatig genegeerd. Het is hoog tijd om dat recht te zetten.

> Klik hier voor het rapport: https://www.ccrek.be/sites/default/files/Docs/2025_14_DringendeMedischeHulp.pdf